Άγνωστοι θησαυροί της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Αιγίου

Άγνωστοι θησαυροί της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Αιγίου

«Μία συλλογή ποιημάτων του Καβάφη του 1929 

με ιδιόχειρη αφιέρωση»

Νομίζω πως μέχρι τώρα δεν έχουν προσεχθεί όσο θα έπρεπε πολλά από τα βιβλία που πλημμυρίζουν τα ράφια της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Αιγίου. Πολλοί περνούν αδιάφορα έξω από το χαριτωμένο νεοκλασσικό της οδού Βασιλέως Κωνσταντίνου, χωρίς να νοιώσουν ποτέ την ανάγκη ή έστω την περιέργεια να μπουν εκεί μέσα για να δουν τι υπάρχει στα ράφια. Τα μαθητικά μας χρόνια, με την τόσο κακότροπη και άγονη διδασκαλία δημιούργησαν σε αρκετούς μία τραυματική εμπειρία με το καλό βιβλίο. Αλλά για να είμαστε ειλικρινείς ούτε και οι εκάστοτε δημοτικές αρχές νοιάστηκαν να αναδείξουν με έναν πιο ενδεδειγμένο και σύγχρονο τρόπο την πνευματική κληρονομιά που φυλάσσεται εκεί μέσα.

Ας όμως έλθουμε στο θέμα μας. Ερευνώντας τα βιβλία που φυλάσσονται στο κτήριο της βιβλιοθήκης - που θα ήταν ευχής έργον αν ολοκληρωθεί κάποτε η ηλεκτρονική καταλογογράφηση και μπει μία τάξη - έτυχε ενίοτε να σκοντάψω πάνω σε σπάνιες εκδόσεις, τις περισσότερες φορές δωρεές παλαιών επιφανών Αιγιωτών.

Τις προάλλες, εντελώς τυχαία, ενώ με τη βοήθεια μιας καλής και ευγενικής υπαλλήλου της βιβλιοθήκης αναζητούσα κάτι άλλο, άσχετο έπεσα πάνω σε ένα χαρτόδετο παλαιικό βιβλιαράκι που είχε γραμμένο με πράσινα γράμματα τον τίτλο: Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗ ΠΟΙΗΜΑΤΑ (1916-1918). 

Το χάρτινο εξώφυλλο του βιβλίου.

     Επρόκειτο για μία από τις σπάνιες εκείνες εκδόσεις μέρους των ποιημάτων του, που τύπωνε ο Αλεξανδρινός ποιητής όταν ήταν ακόμα εν ζωή και που μοίραζε σε φίλους και θαυμαστές. Μα η μεγαλύτερη έκπληξη ήταν όταν γύρισα το εξώφυλλο. Στο πάνω μέρος της πρώτης σελίδας υπήρχε ιδιόχειρη αφιέρωση, με μαύρο μελάνι, του ίδιου του Καβάφη στον Αχαιό πολιτικό Ανδρέα Μιχαλακόπουλο: «Εἰς τὸν ἐπιφανῆ πολιτικὸν Κύριον Α. Μιχαλακόπουλον. Κ. Π. Καβάφης.

ΕΠΑΝΩ: Η πρώτη σελίδα

ΚΑΤΩ: Λεπτομέρεια της πρώτης σελίδας με την ιδιόχειρη αφιέρωση και την υπογραφή του Καβάφη

Είναι από τις στιγμές που νοιώθεις ένα περίεργο ανατρίχιασμα στη σκέψη ότι αυτό το βιβλιαράκι, που πέρασε από τα χέρια του Καβάφη, βρίσκεται τώρα εδώ μπροστά μου, στα δικά μου χέρια να το ανοίγω και να το ξεφυλλίζω, ύστερα από 89 χρόνια. Στο κάτω μέρος των εσωτερικών σελίδων λέει ότι τυπώθηκε το 1929 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου από τα τυπογραφικά καταστήματα ΚΑΣΙΜΑΤΗ & ΙΩΝΑ.

Το πρώτο ποίημα του βιβλιου «ΑΠ' ΤΕΣ ΕΝΝΙΑ»
Στο κάτω μέρος της σελίδας αναγράφεται το όνομα του τυπογραφείου

Είναι περιττό να αραδιάσουμε πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του Καβάφη (1863-1933), για την αξία και την αναγνώρισή του σήμερα, πληροφορίες που οι ενδιαφερόμενοι μπορούν και αλλού να μελετήσουν. Εκείνο όμως το οποίο πρέπει να διευκρινίσουμε είναι ότι ο Καβάφης είχε μιαν ιδιοτυπία ως προς τον τρόπο που κυκλοφορούσε τα ποιήματά του. Τα τύπωνε σε φυλλάδια (μονόφυλλα) και τα μοίραζε σε φίλους και θαυμαστές του. Μία τέτοια συλλογή μονοφύλλων είναι και αυτή που βρίσκεται στη βιβλιοθήκη του Αιγίου, η οποία φυσικά - όπως και οι άλλες - κυκλοφόρησαν εκτός εμπορίου. Η πρώτη συγκεντρωτική έκδοση των 154 αναγνωρισμένων ποιημάτων του έγινε στην Αλεξάνδρεια στα 1935, μετά θάνατον.

Στην εν λόγω «συλλογή» της βιβλιοθήκης Αιγίου εμπεριέχονται τα ποιήματα: «Ἀπ᾿ τὲς ἐννιά», «Νόησις», «Ἐνώπιον τοῦ ἀγάλματος τοῦ Ἐνδυμίωνος», «Πρέσβεις ἀπ᾿ τὴν Ἀλεξάνδρεια», «Ἀριστόβουλος», «Καισαρίων», «Ἡ διορία τοῦ Νέρωνος», «Εἰς τὸ επίνειον», «Ἕνας θεός των», «Λάνη τάφος», «Ἐν πόλει τῆς Ὀσροηνῆς», «Ἰγνατίου τάφος», «Ἐν τῷ μηνὶ Ἀθύρ», «Γιὰ τὸν Ἀμμόνη, ποὺ πέθανε 29 ἐτῶν, στὰ 610», «Αἰμιλιανὸς Μονάη», «Ἀλεξανδρεύς, 628-655 Μ.Χ.», «Ὅταν διεγείρονται», «Ἡδονῇ», «Ἔτσι πολὺ ἀτένισα», «Ἐν τῇ ὀδῷ», «Ἡ προθήκη τοῦ καπνοπωλείου», «Πέρασμα», «Ἐν ἑσπέρᾳ». «Γκρίζα», «Κάτω ἀπ᾿ τὸ σπίτι», «Τὸ διπλανὸ τραπέζι», «Θυμήσου, σῶμα», «Μέρες τοῦ 1903». 

Πρόκειται για ποιήματα που ανήκουν και στις τρεις ειδολογικές ομάδες: φιλοσοφικά ή της σκέψεως, ιστορικά, αισθησιακά ή ηδονικά. Μέσα στο βιβλίο υπάρχει επίσης (διπλωμένη στα δύο) μία λιτή σελίδα με τους τίτλους των ανωτέρω ποιημάτων κατά χρονολογική σειρά (ΤΟΥ 1916, ΤΟΥ 1917, ΤΟΥ 1918).

Η μονή, άδετη σελίδα με τους τίτλους των ποιημάτων που εμπεριέχονται στο βιβλίο, κατά χρονολογική σειρά

Α. ΜΙΧΑΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Ο Ανδρέας Μιχαλακόπουλος, προς τον οποίον η αφιέρωση, (Πάτρα 1875- Αθήνα 1938), με καταγωγή εκ πατρός το Διακοπτό, διετέλεσε βουλευτής υπουργός και πρωθυπουργός (1924-1925). Ήταν συνεργάτης του Ελευθερίου Βενιζέλου και διακρινόταν για τις προοδευτικές του ιδέες, καθώς και για την αγάπη του προς τα γράμματα. 

Ο βιογράφος του, Δ. Γατόπουλος, επισημαίνει: «Παρηκολούθη μὲ ζωηρὸν ἐνδιαφέρον τὰ γράμματα, τὴν φιλολογικὴν κίνησιν τοῦ τόπου καὶ ἰδιαιτέρως τοὺς ποιητάς, τῶν ὁποίων τοὺς περισσοτέρους ἐκλεκτοὺς στίχους συνεκράτει στὴν ἀπέραντον μνήμην του καὶ τοὺς ἀπήγγελλεν ἀνέτως μὲ πραγματικὸν αἴσθημα, ὅταν εὑρίσκετο εἰς περιβάλλον ποὺ τὸν ἐνέπνεεν ἡ ἀληθινὴ ποίησις. Σολωμὸς, Βαλαωρίτης, Παλαμᾶς, Γρυπάρης, Πολέμης, Πορφύρας, Στρατήγης, Μαβίλης, καὶ ἄλλοι νεώτεροι Ἕλληνες καὶ ξένοι ποιηταί, ἀπασχολοῦσαν, ἀρκετά, τὸν πολιτικὸν ἄνδρα, ὁ ὁποῖος ἀπὸ πάσης πλευρᾶς ἦτο ἕνας ἀπὸ τοὺς φλογερωτέρους καὶ πιστοτέρους φίλους τοῦ βιβλίου» (βλ. Δ. Γατόπουλος: «Ανδρέας Μιχαλακόπουλος», Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας, Αθήνα 2000, σελ. 33).

Το αν ο Μιχαλακόπουλος ήταν θαυμαστής της ποίησης του Καβάφη, μου είναι άγνωστο. Πάντως αξίζει να σημειώσουμε ότι είχε νυμφευθεί θεία του Γιώργου Κατσίμπαλη, διακεκριμένου παλαμιστή. Την εποχή εκείνη ο Παλαμάς ήταν το αντίπαλον δέος του Καβάφη και τανάπαλιν. Τους δύο ποιητές χώριζε ένα άσπονδο μίσος. Είναι άλλωστε τόσο διαφορετικοί. Πάντως η εκτίμηση του Μιχαλακόπουλου προς τον Παλαμά και του Παλαμά προς τον Μιχαλακόπουλο ήταν αμοιβαία (βλ. Γατόπουλου ό.π. σελ. 215, 240, 293 κ.ε.,). Τη μεγάλη του βιβλιοθήκη ο Μιχαλόπουλος τη δώρησε στο δήμο της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Πάτρας. Το πώς όμως ο «Καβάφης» βρίσκεται στο Αίγιο είναι επίσης αβέβαιο.

Κλείνοντας αξίζει να σημειώσουμε πως παρόμοια «μονόφυλλα» του Καβάφη πωλούνται σήμερα από οίκους δημοπρασιών σε ιδιαίτερα υψηλές τιμές, οπότε καλό θα ήταν αυτό και άλλα βιβλία της βιβλιοθήκης παλιά και σπάνια να μπουν σε ειδικά ράφια και φυσικά να απαγορευτεί ο δανεισμός τους.

Μ.Χ.