«Ἡ
Πατρικὴ Διδασκαλία» γράφτηκε
πιθανότατα ἀπὸ
τὸν Ἀθανάσιο τὸν Πάριο (1721-1813)
ὕστερα
ἀπὸ παρότρυνση τοῦ Πατριάρχη Γρηγορίου
τοῦ Ε΄,
γιὰ
νὰ καταπολεμηθοῦν οἱ εἰσαγόμενες
φιλελεύθερες ἰδέες, ποὺ εἶχαν ἀρχίσει
νὰ ἀφυπνίζουν τοὺς σκλαβωμένους
Ἕλληνες. Τυπώθηκε στὴν Κωνσταντινούπολη
τὸ 1798, τὴ χρονιὰ δηλαδὴ τῆς δολοφονίας
τοῦ Ρήγα Φεραίου. Ὡς συντάκτης τοῦ
κειμένου ἀναγραφόταν ὁ Πατριάρχης καὶ
Πάπας Ἀλεξανδρείας Ἄνθιμος, ὁ ὁποῖος
ὡστόσο ἀρνήθηκε τὴν πατρότητά
του.
Τὸ κείμενο, χωρὶς ἀμφιβολία,
ἦταν
δημιούργημα
τοῦ
Οἰκουμενικοῦ
Πατριαρχείου,
ποὺ ἀποστρεφόταν τὶς φιλελεύθερες
ἰδέες καὶ ὑπῆρξε σὲ πολλὲς περιπτώσεις
ὁ μεγάλος ἐχθρὸς καὶ πολέμιος τῆς
Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης. Ὁ Ἀδαμάντιος
Κοραῆς (ποὺ
τελευταῖα
γίνεται ἀντικείμενο κατασυκοφάντησης) ἀπάντησε καταλλήλως. Τὴν ἴδια χρονιὰ
δημοσίευσε ἀνώνυμα τὴν «Ἀδελφικὴ
Διδασκαλία». Ἡ «Πατρικὴ Διδασκαλία»
δὲν εἶναι φυσικὰ τὸ μόνο κείμενο ποὺ
φανερώνει τὴ στάση τοῦ Πατριαρχείου,
μέρους τοῦ ἀνωτέρου κλήρου καὶ τῆς
πλειονότητας τῶν Φαναριωτῶν, εἶναι
ὅμως ἀπὸ τὰ πιὸ τρανταχτά, σωστὸ
μνημεῖο ραγιαδισμοῦ, πραγματικὸς
ὕμνος στὸν Σουλτᾶνο, τοῦ ὁποίου τὸ
καθεστὼς εἶναι νόμιμο καὶ ἀρεστὸ στὸ
Θεό, ἐνῷ ἡ ἐλευθερία δημιούργημα
σατανικό.
Ἐπιλέξαμε μερικὰ χαρακτηριστικὰ
ἀποσπάσματα, τὰ ὁποῖα παρουσιάζουμε παράλληλα καὶ
σὲ δική μας ἀπόδοση στὴ σημερινὴ
γλῶσσα,
γιὰ
τὴν καλύτερη κατανόησή
τους ἀπὸ τοὺς ἀναγνῶστες.
 |
| Τὸ ἐξώφυλλο |
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ
ΠΑΤΡΙΚΗ
Συντεθεῖσα
παρὰ τοῦ Μακαριωτάτου Πατριάρχου
τῆς
ἁγίας πόλεως Ἱεροσολύμων
κὺρ
Ἀνθίμου
εἰς
ὠφέλειαν τῶν Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν
τυπωθεῖσα
δι᾿ ἰδίας δαπάνης τοῦ Παναγίου Τάφου.
Ἐν
Κωνσταντινουπόλει,
παρὰ
τῷ Τυπογράφω Πογὼς Ἰωάννου ἐξ Ἀρμενίων
1798.
[...]
Ἐδῶ ὅμως πάλιν, ἀγαπητοὶ Χριστιανοί,
πρέπει νὰ ἰδῶμεν καὶ νὰ θαυμάσωμεν
τὴν ἄπειρον τοῦ Θεοῦ πρὸς ἡμᾶς
ἀγάπην. Ἴδετε λαμπρότατα τί οἰκονόμησεν
ὁ ἄπειρος ἐν ἐλέει καὶ πάνσοφος ἡμῶν
Κύριος, διὰ νὰ φυλάξῃ καὶ αὖθις
ἀλώβητον τὴν ἁγίαν καὶ Ὀρθόδοξον
πίστιν ἡμῶν τῶν εὐσεβῶν, καὶ νὰ σώσῃ
τοὺς πάντας. Ἤγειρεν ἐκ τοῦ μηδενὸς
τὴν ἰσχυρὰν αὐτὴν βασιλείαν τῶν
Ὀθωμανῶν ἀντὶ τῆς τῶν Ῥωμαίων ἡμῶν
βασιλείας, ἡ ὁποία εἶχεν ἀρχίσει
τρόπον τινὰ νὰ χωλαίνῃ εἰς τὰ τῆς
Ὀρθοδόξου πίστεως φρονήματα, καὶ ὕψωσε
τὴν βασιλείαν αὐτὴν τῶν Ὀθωμανῶν
περισσότερον ἀπὸ κάθε ἄλλην διὰ νὰ
ἀποδείξῃ ἀναμφιβόλως ὅτι θείῳ ἐγένετο
βουλήματι, καὶ οὐχὶ μὲ δύναμιν τῶν
ἀνθρώπων καὶ νὰ πιστοποιήσῃ πάντας
τοὺς πιστοὺς ὅτι μὲ αὐτὸν τὸν τρόπον
ηὐδόκησε νὰ οἰκονομήσῃ μέγα μυστήριον,
τὴν σωτηρίαν δηλαδὴ εἰς τοὺς ἐκλεκτοὺς
λαούς. Κατέστησε λοιπὸν ἐφ᾿ ἡμᾶς ὁ
παντοδύναμος Κύριος αὐτὴν τὴν ὑψηλὴν
Βασιλείαν. Οὐκ ἔστι γὰρ ἐξουσία εἰ
μὴ ἀπὸ Θεοῦ, διὰ νὰ εἶναι εἰς μὲν
τοὺς Δυτικούς, ὡσὰν ἕνας χαλινός, εἰς
δὲ τοὺς Ἀνατολικοὺς ἡμᾶς πρόξενος
σωτηρίας. Διὰ τοῦτο καὶ νεύει εἰς τὴν
καρδίαν τοῦ Βασιλέως τούτων τῶν Ὀθωμανῶν
νὰ ἔχῃ ἐλεύθερα τὰ τῆς πίστεως ἡμῶν
τῶν Ὀρθοδόξων, καὶ ὑπερεκπερισσοῦ
νὰ τὰ διαφευντεύῃ, ὥστε ὁποῦ καὶ νὰ
παιδεύῃ ἐνίοτε καὶ τοὺς Χριστιανοὺς
καὶ τοὺς παρεκτρεπομένους διὰ νὰ
ἔχουν πάντοτε τοῦ Θεοῦ τὸν φόβον. Ἡ
δὲ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ ἔχει πᾶσαν
τὴν ἐλευθερίαν, καθὼς καὶ ἐκ τῶν
ὁμοπίστων Βασιλέων, εἰς τὸ νὰ οἰκοδομῶσι
ἐκκλησίας, καθὼς εἰς κάθε γενεὰν καὶ
γενεὰν ᾠκοδομήθησαν ἀδείᾳ τῆς κραταιᾶς
βασιλείας, τόσοι περικαλλεῖς ναοὶ εἰς
διαφόρους ἐπαρχίας καὶ τόπους, καὶ
αὕτη ἡ τῆς βασιλείας ταύτης συγκατάνευσις.
Καὶ ἐγένετο ἐξ ἀρχῆς καὶ σώζεται
μέχρι τῆς σήμερον. Καὶ ἂς μὴν στοχασθῇ
τινὰς ὅτι μὲ τὸ νὰ ἐμποδίζωνται
κἀμμίαν φορὰν αἱ πολλαὶ οἰκοδομαὶ
τῶν ἐκκλησιῶν κολοβοῦται ἡ ἐλευθερία
τῆς χριστιανικῆς λατρείας. Ἄπαγε,
τοῦτο εἶναι δεισιδαιμονία [...]
Καὶ
ταῦτα πάντα τὰ τοῦ Θεοῦ κρίματα, ὁποῦ
καθ᾿ ἑκάστην γενεὰν καὶ γενεὰν
ποικίλλει ὁ Θεός, εἰς τοὺς πιστοὺς
λαοὺς διὰ τὴν ἰδίαν των σωτηρίαν, καὶ
διὰ νὰ ἀπολαύσωσι τὰ αἰώνια καὶ
ἀνεκδιήγητα ἀγαθά. Ὁ πρῶτος ἀποστάτης
διάβολος καταντήσας, διὰ νὰ ἐκτραχειλίσῃ
καὶ αὖθις νὰ φέρῃ εἰς ἀπώλειαν τοὺς
ἐγκαταλειφθέντας ἐκλεκτοὺς πιστούς,
ἐμεθοδεύθη εἰς τὸν τρέχοντα αἰῶνα
μίαν ἄλλην πονηρίαν καὶ ἀπάτην
ξεχωριστήν, δηλαδὴ τὸ νῦν θρυλούμενον
σύστημα τῆς ἐλευθερίας, τὸ ὁποῖον
κατ᾿ ἐπιφάνειαν φαίνεται τάχα καλόν,
ὅσο διὰ νὰ ἀπατήσῃ, εἰ δυνατόν, καὶ
τοὺς ἐκλεκτούς, ὑπάρχει ὅμως ἕνα
δέλεαρ τοῦ διαβόλου καὶ φαρμάκι ὀλέθριον
διὰ νὰ κατακρημνίσῃ τοὺς λαοὺς εἰς
τὴν ἀπώλειαν καὶ τὴν ἀκαταστασίαν,
ἐπειδὴ καὶ τιτρώσκεται ὁ πονηρὸς τὴν
καρδίαν βλέπων πεπατημένας τὰς τόσας
αὐτοῦ κατὰ καιρὸν ἐπινοηθείσας
ψυχοβλαβεῖς δολιότητας, καὶ ἀκμάζουσαν
ἐν τῇ κραταιᾷ Βασιλείᾳ ταύτῃ τὴν εἰς
Χριστὸν Ὀρθόδοξον πίστιν καὶ ἀπὸ τὸν
φθόνον καὶ αἰσχύνην του ἐπεκαλέσθη,
ὡς ἀπηλπισμένος, εἰς βοήθειαν ὅλα τὰ
πνεύματα τῆς πονηρίας, διὰ νὰ κατασκευάσῃ
τὴν νεοφανῆ καὶ ἔντεχνον αὐτὴν
παγίδα, ὁποῦ νὰ πέσουν τέλος πάντων
εἰς αὐτὴν οἱ καλοὶ Χριστιανοί, νὰ
χάσουν τὴν οὐράνιον Βασιλείαν, καὶ νὰ
βασανίζονται αἰωνίως μὲ αὐτόν [...].
Ἀδελφοί,
μὴ πλανηθῆτε ἐκ τῆς πρὸς σωτηρίαν
ὁδοῦ [...].
Κλείσατε τὰ αὐτιά σας,
καὶ μὴ δώσετε κἀμμίαν ἀκρόασιν εἰς
ταύτας τὰς νεοφανεῖς ἐλπίδας τῆς
ἐλευθερίας, καὶ νὰ εἶσθε καταπολλὰ
βέβαιοι, ὅτι αἱ δόξαι καὶ αἱ διδασκαλίαι
αὐτῶν, καθ᾿ ὅσον ἐδυνήθημεν νὰ
καταλάβωμεν, καὶ πραγματικῶς ἀπὸ τὰ
ἔθνη ὁποῦ ἐδέχθησαν αὐτὰς νὰ
γνωρίσωμεν, κοντὰ ὁποῦ εἶναι ἐναντίαι
εἰς τὰ ῥητὰ τῆς θείας γραφῆς και τῶν
ἁγίων Ἀποστόλων, ὁποῦ μᾶς προστάζουν
νὰ ὑποτασσώμεθα εἰς τὰς ὑπερεχούσας
ἀρχάς, ὄχι μόνον εἰς τὰς ἐπιεικεῖς
ἀλλὰ καὶ σκολιάς. Διὰ νὰ ἔχωμεν θλίψιν
εἰς αὐτὸν τὸν κόσμον, καὶ νὰ παραστήσωμεν
καθαρὰς τῷ Χριστῷ τὰς αἰσθήσεις ἡμῶν.
Κοντὰ ὁποῦ εἶναι λέγω ἐναντίαι εἰς
ὅλην τὴν θείαν γραφήν, δὲν προξενοῦν
καὶ κἀνένα πρόσκαιρον καλὸν τῆς
παρούσης ζωῆς, καθὼς δολίως ἐπαγγέλλονται,
διὰ νὰ σᾶς ἀπατήσουν καὶ νὰ σᾶς
γυμνώσουν ἀπὸ κάθε οὐράνιον καὶ
ἐπίγειον πλοῦτον. Ποῦ ἡ ἔνδοξος
χαριεστάτη θέα τῆς παρὰ πᾶσι φθονουμένης
περικαλλοῦς Ἰταλίας; Ποῦ ὁ ἀδαπάνητος
θησαυρὸς τῆς τῶν Βενετῶν ἀρχαιοτάτης
καὶ γαληνοτάτης ἐξουσίας; Παντοῦ τὸ
φαντασιῶδες αὐτὸ τῆς ἐλευθερίας
σύστημα τοῦ πονηροῦ ἐπροξένησεν
πτωχείαν, φόνους, ζημίας, ἁρπαγάς,
ἀσέβειαν τελείαν, ψυχικὴν ἀπώλειαν,
καὶ ἀνωφελῆ μεταμέλειαν. Ἀπατηλαὶ
εἶναι, ἀδελφοὶ Χριστιανοί, αἱ διδασκαλίαι
τῶν νέων αὐτῶν ἐλευθέρων καὶ προσέχετε.
Φυλάξατε στερεὰν τὴν πατροπαράδοτόν
σας πίστιν, καὶ ὡς ὀπαδοὶ τοῦ Ἰησοῦ
Χριστοῦ ἀπαρασάλευτον τὴν ὑποταγὴν
εἰς τὴν πολιτικὴν διοίκησιν ὁποῦ σᾶς
χαρίζει ὅσα ἀναγκαία μόνον εἰς τὴν
παροῦσαν ζωήν, καὶ τὸ τιμιώτερον ἀπὸ
ὅλα ὁποῦ δὲν προξενεῖ κἀνένα ἐμπόδιον,
ἢ βλάβην εἰς τὴν ψυχικήν σας σωτηρίαν.
[...]
(Δακτυλογράφηση
Μ. Χ.)
 |
| Μία σελίδα ἀπὸ τὸ ἐσωτερικό. |
ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΓΛΩΣΣΑ
(στὸ μονοτονικὸ)
Εδώ
όμως πάλι, αγαπητοί Χριστιανοί, πρέπει
να δούμε και να θαυμάσουμε την άπειρη
αγάπη του Θεού για μας. Δείτε τι σχεδίασε
λαμπρότατα ο πολυέλεος και πάνσοφος
Κύριός μας, για να διαφυλάξει ξανά
αλώβητη την αγία και ορθόδοξη πίστη που
έχουμε εμείς οι ευσεβείς, αλλά και για
να μας σώσει όλους. Ανήγειρε από το μηδέν
την ισχυρή βασιλεία των Οθωμανών και
την έβαλε στη θέση της δικιάς
μας βασιλείας των Ρωμαίων, η οποία, ως
προς τα ορθόδοξα δόγματα, είχε αρχίσει
κατά κάποιον τρόπο να παραπατά. Ύψωσε
τη βασιλεία των Οθωμανών πάνω από κάθε
άλλη, για να αποδείξει ότι αναμφίβολα
έγινε με τη θέληση του Θεού, και όχι με
τη δύναμη των ανθρώπων και για να
βεβαιώσει όλους τους πιστούς, ότι με
αυτόν τον τρόπο κατόρθωσε να προσχεδιάσει
το μέγα μυστήριο της σωτηρίας για τους
εκλεκτούς λαούς. Έτσι, ο Παντοδύναμος
εγκατέστησε πάνω μας αυτή την υψηλή
βασιλεία (των Οθωμανών). Γιατί δεν υπάρχει
εξουσία που να μην πηγάζει από το Θεό.
Τα πράγματα ήρθαν έτσι, που όσα συνέβησαν
ήταν ένας περιορισμός για τους Δυτικούς,
ενώ για εμάς τους Ανατολικούς ήταν αιτία σωτηρίας. Γι᾿ αυτό ο Θεός παροτρύνει
την καρδιά του Σουλτάνου των Οθωμανών
να παρέχει θρησκευτική ελευθερία σ᾿
εμάς τους Ορθοδόξους, και ακόμη
περισσότερο να εξουσιάζει με τέτοιο
τρόπο που να συνετίζει όσους Χριστιανούς
παρεκτρέπονται, ούτως ώστε πάντοτε να
έχουν το φόβο του Θεού. Η Εκκλησία τού
Χριστού έχει κάθε ελευθερία να οικοδομεί
εκκλησίες, όπως συνέβαινε και με τους
δικούς μας βασιλείς που είχαν την πίστη
μας (τους Βυζαντινούς). Έτσι, από γενιά
σε γενιά με την άδεια της κραταιής
βασιλείας χτίστηκαν τόσοι περικαλλείς
ναοί σε διάφορες επαρχίες και τόπους, επειδή κι αυτή ακόμα η σουλτανική εξουσία το
επιτρέπει. Αυτό γινόταν από την αρχή
και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Κι ας μη
νομιστεί ότι με το να εμποδίζονται
καμμιά φορά οι πολλές ανεγέρσεις
εκκλησιών κολοβώνεται η ελευθερίας της
χριστιανική λατρείας. Μακριά από δω !
Αυτό είναι δεισιδαιμονία [...].
Και
όλα αυτά είναι αποφάσεις του Θεού, που
για κάθε γενιά ο ίδιος τις τροποποιεί,
έτσι ώστε να εξασφαλίσει τη σωτηρία
στους πιστούς και να τους δώσει την
ευκαιρία να απολαύσουν τα αιώνια και
ανείπωτα αγαθά. Ο πρώτος αποστάτης, ο
διάβολος, για να βγάλει από το σωστό
δρόμο και να ξανασπρώξει στην καταστροφή
τους πιστούς, στον αιώνα που διανύουμε,
σκαρφίστηκε μιαν άλλη πονηρία και απάτη
ξεχωριστή: το σύστημα της ελευθερίας που
συζητιέται. Μπορεί εξ όψεως να φαίνεται
καλό, τόσο που να εξαπατήσει και τους
εκλεκτούς, υπάρχει όμως ένα δόλωμα του
διαβόλου και φαρμάκι ολέθριο για να
γκρεμίσει τους λαούς στην απώλεια και
την αναρχία. Επειδή ο πονηρός στην καρδιά
διάβολος τραυματίζεται όταν βλέπει να
αποτυγχάνουν τα ψυχοφθόρα τεχνάσματα
που κάθε τόσο επινοεί, όπως ενοχλείται
και όταν βλέπει ότι η Χριστιανική
Ορθόδοξη πίστη μέσα στην κραταιή
σουλτανική εξουσία ακμάζει, από τη
ζήλεια του λοιπόν και τη ντροπή, σαν
απελπισμένος που ήταν, επικαλέστηκε τη
βοήθεια όλων των πνευμάτων της πονηρίας,
για να μπορέσει με τη βοήθειά τους να
φτιάξει την καινούργια του έντεχνη
παγίδα, στην οποία θα πέσουν κάποια
στιγμή οι καλοί Χριστιανοί, για να χάσουν
την επουράνια βασιλεία και να βασανίζονται
αιώνια με αυτόν.
Αδελφοί,
μη φεύγετε από το δρόμο της σωτηρίας.
Κλείστε τα αυτιά σας, και μη δίνετε
καμμία σημασία σε αυτές τις μοντέρνες
ελπίδες της ελευθερίας. Να είστε απόλυτα
βέβαιοι ότι οι απόψεις και οι διδασκαλίες
αυτές, απ᾿ όσο μπορέσαμε να καταλάβουμε
από τα έθνη του τις δέχτηκαν, είναι
αντίθετες προς την Αγία Γραφή και τους
Αγίους Αποστόλους, που μας προστάζουν
να έχουμε υποταγή στην εξουσία, είτε
είναι καλή (επιεικής) είτε είναι κακή
(σκληρή), για να έχουμε σε αυτόν
τον κόσμο θλίψη και τις αισθήσεις μας
προσηλωμένες με καθαρότητα στο Χριστό.
Αλλά εκτός του ότι είναι αντίθετες προς
τις γραφές, δεν προσφέρουν και κανένα
πρόσκαιρο καλό στη ζωή μας. Διότι με
δόλιο τρόπο θέλουν να σας εξαπατήσουν
και να σας απογυμνώσουν από κάθε ουράνιο
και επίγειο πλούτο. Πού πήγε η ένδοξη,
γεμάτη χάρη και από όλους ζηλευτή όμορφη
όψη της Ιταλίας; Πού ο ατελείωτος θησαυρός
της παλιάς Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της
Βενετίας; Παντού αυτό το ουτοπικό και
διαβολικό σύστημα της ελευθερίας
προξένησε φτώχεια, φόνους, ζημιές,
αρπαγές, τρομερή ασέβεια, ψυχική απώλεια
και ανώφελη μεταμέλεια. Απατηλά είναι,
αδελφοί Χριστιανοί, αυτά τα κηρύγματα
για ελευθερία, και προσέξτε. Φυλάξτε
στέρεη την πατροπαράδοτη πίστη σας, και
σαν οπαδοί του Ιησού Χριστού απαρασάλευτη
την υποταγή στην πολιτική διοίκηση, που
σας χαρίζει μόνο ό,τι είναι αναγκαίο
στην παρούσα ζωή, και το καλύτερο απ᾿
όλα, δεν σας βάζει κανένα εμπόδιο και
δεν σας προξενεί καμμία βλάβη στην
ψυχική σας σωτηρία.
Ἀπόδοση
Μ. Χ.
* Ὁλόκληρη ἡ «Πατρικὴ Διδασκαλία», στὴν ἀυθεντικὴ ἔκδοση, ὑπάρχει στὴν Ψηφιοθήκη τοῦ Α.Π.Θ.
 |
Ὁ Ἅγιος (;) Ἀθανάσιος ὁ Πάριος
ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ (ἑορτάζει 24/6)
Σοφίᾳ κοσμούμενος,
παντοδαπεὶ εὐσεβῶς,
διδάσκαλος ἔνθεος
τῆς Ἐκκλησίας Χριστοῦ
καὶ βίου ὀρθότητος,
στήλη λαμπρὰ ὡράθης,
Ἀθανάσιε Πάτερ.
Ὅθεν ἡ νῆσος Πάρος,
τῇ σῇ δόξῃ καυχᾶται,
καὶ πάντες σοῦ τὰ θεῖα
τιμῶμεν προτερήματα. |
 |
| Ὁ Ἀδαμάντιος Κοραῆς (1748-1833). |
