Γνωστὸν τυγχάνει ὅτι αἱ Καλαὶ Τέχναι ἐν Γερμανίᾳ πλέον ἢ ἐν πάσῃ ἄλλῃ χώρα παρήγαγον καὶ παράγουσιν ἔργα ἑλληνικὴν ἔχοντα τὴν ἔμπνευσιν. Εἶνε ἀναρίθμητα τὰ οἰκοδομήματα, ὅσα ἱδρύθησαν, ἐν Μονάχῳ ἰδίᾳ, κατ᾿ ἀντιγραφὴν τῶν ἑλληνικῶν ῥυθμῶν, αἱ πινακοθῆκαι πληροῦνται ὑπὸ εἰκόνων τῆς ἑλληνικῆς μυθολογίας καὶ ἱστορίας, οἱ ὕπατοι τῶν ποιητῶν ἔγραψαν δράματα καὶ ποιήματα ἑλληνικῶν ὑποθέσεων καὶ ἐξ αὐτῶν δὲ τῶν μουσικῶν, οὐχὶ ὀλίγοι, συνέθεσαν προανακρούσματα καὶ ἐμελοποίησαν τὰς χορῳδίας ἀρχαίων ἑλληνικῶν δραμάτων, ἰδίᾳ τῶν τοῦ Σοφοκλέους.
Ἀλλ᾿ ἐκ τῶν συγχρόνων μελοποιῶν εἷς, ὁ Μὰξ Βροὺχ (Max Bruch) προέβη ἔτι μᾶλλον: συνέθηκε μουσικὴν ἐπὶ τῆς Ὀδυσσείας καὶ τῆς Ἰλιάδος τοῦ Ὁμήρου ! Δὲν ἐμελοποίησε φυσικῷ τῷ λόγῳ τὰς τεσσαράκοντα ὀκτὼ ῥαψῳδίας τῶν ὁμηρικῶν ἐπῶν, ὧν οὐχὶ ἡ μουσικὴ σύνθεσις, ἀλλ᾿ ἡ ἁπλῆ ἐκτέλεσις θ᾿ ἀπῄτουν ἑβδομάδας ὅλας. Ἐκ τῆς Ὀδυσσείας καὶ τῆς Ἰλιάδος συνωψίσθησαν τὰ κυριώτατα μέρη εἰς σειρὰν λυρικῶν ποιημάτων μονῳδιῶν, διῳδιῶν, χορῳδιῶν κ.λ.π. ὑπὸ τοὺς τίτλους: Ὀδυσσεύς, Ἀχιλλεύς, καὶ ἐπὶ τούτων ἐφηρμόσθη μουσικὴ ἀνάλογος.
Ἐκ τῶν δύο τούτων ἔργων τὸ ἕτερον, ὁ Ἀχιλλεύς, ἐψάλη πρό τινος κατὰ πρῶτον ἐν τῷ Concerthaus τῆς Λειψίας. Πρὸς τοῦτο προσῆλθον ἐκ διαφόρων μερῶν τῆς Γερμανίας ἐξέχοντες ἀοιδοί, ὁ χορὸς ἀπετελέσθη ἐκ τῶν μελῶν τῶν ἐν Λειψίᾳ ᾠδικῶν συλλόγων ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν διακοσίων περίπου, ἡ ὀρχήστρα πλουτισθεῖσα περιέλαβεν ἑκατοντάδα ὀργάνων, διηύθυνε δὲ τὴν ἐκτέλεσιν αὐτοπροσώπως ἐλθὼν ἐκ Βερσλάου ὁ διαπρεπὴς συνθέτης.
Τὸ ἔργον διήρκεσεν ἐπὶ τέσσαρας ὥρας, διεξήχθη δ᾿ ἐντελέστατα καὶ ἐπευφημήθη ἐπανειλημμένως. Ἡ διασκευὴ αὐτοῦ εἶνε τοιαύτη: ἐν ἀρχῇ μετὰ τὴν πολεμικὴν εἰσαγωγήν, ἣν ἐκτελεῖ ἡ ὀρχήστρα, ὁ χορὸς προλογιζόμενος ἐξιστορεῖ ὅσα οἱ Ἀχαιοὶ ἐπὶ ἐννέα ἔτη μακρὰν τῆς πατρίδος των ὑφίστανται δεινὰ ὅπως ἁλώσωσι τὸ Ἴλιον, καὶ ταῦτα χάριν μιᾶς ἀπίστου γυναικός, συμπεραίνει δὲ ὅτι ἐπὶ τέλους ἡ Τροία θὰ πέσῃ.
Ἐν τῷ πρώτῳ μέρει ὁ χορὸς τῶν Ἀχαιῶν νοσταλγῶν ἀναμιμνήσκεται τῆς ποθητῆς ἑστίας, ὁ Ἀγαμέμνων ἐνισχύει τὰ αἰσθήματα ταῦτα συμβουλεύων τὴν εἰς Ἑλλάδα ἐπάνοδον, ὁ Ὀδυσσεὺς ἀντιτείνει ἀποκαλῶν τοῦτο αἰσχρὰν φυγὴν καὶ ὁ χορὸς ἐνθουσιῶν ἐκ τῶν λόγων τοῦ πολυμηχάνου Ἰθακησίου ἄγει εἰς μάχην παιᾶνας ἀνακρούων.
Ἐν τῇ δευτέρᾳ τοῦ Α΄μέρους εἰκόνι παρίσταται ὁ Ἀχιλλεὺς παρὰ τὴν ἀκτὴν ἐν τῇ σκηνῇ του, ἀποχωρήσας τοῦ ἀχαϊκοῦ στρατοπέδου μετὰ τὴν πρὸς τὸν Ἀγαμέμνονα ἔριδα. Μετ᾿ ὀλίγον οἰμωγαὶ καὶ ὀλοφυρμοὶ ἐξεγείρουσιν αὐτόν: «οἴμοι, οἴμοι, ὁ Πάτροκλος ἀπέθανε !». Ὁ υἱὸς τοῦ Πηλέως θρηνεῖ τὸν πιστόν, τὸν προσφιλῆ ἑταῖρον καὶ καλεῖ τὴν Θέτιδα, τὴν ἑαυτοῦ μητέρα. Ἡ Θέτις προσέρχεται μετὰ τῶν θαλασσίων νυμφῶν κ᾿ ἐπακολουθεῖ μακρὰ διῳδία καθ᾿ ἣν ὁ μὲν υἱὸς ἔμπλεως μίσους κατὰ τοῦ Ἕκτορος, τοῦ φονέως τοῦ Πατρόκλου, ὀμνύει ὅτι θὰ σύρῃ αὐτὸν νεκρὸν ὄπισθεν τοῦ ἅρματός του, ἡ δὲ μήτηρ προσπαθεῖ ν᾿ ἀποτρέψῃ αὐτὸν ἀπὸ τοῦ ἀγῶνος. Βλέπουσα ὅμως ὅτι ὁ ἥρως εἶνε ἀμετάπειστος ἄγει ἵνα παρασκευάσῃ αὐτῷ νέαν πανοπλίαν, ὑμνοῦντος τοῦ χοροῦ.
Τὸ δεύτερον μέρος ὑποτίθησι τὴν σκηνὴν ἐν τῷ τρωϊκῷ ἀνακτόρῳ. Ἐκεῖ ἡ Ἀνδρομάχη πλήρης ἀνησυχίας διὰ τὸν προσφιλῆ αὑτῆς σύζυγον ἐκτραγῳδεῖ τοῦ πολέμου τὰ δεινὰ κ᾿ ἐν ἀντιθέσει, μετὰ πόθου, ἐνθυμεῖται τὰς γλυκείας ἡμέρας τῆς εἰρήνης. Μετὰ τὸ ἑωθινὸν ᾆσμα τῶν Τρῴων, ἀκολουθεῖ ἡ πασίγνωστος ἐκείνη συνομιλία τοῦ Ἕκτορος καὶ τῆς Ἀνδρομάχης, ἐν τῷ Ζ΄ τῆς Ἰλιάδος, ἣν ὁ μουσικὸς μετεποίησεν εἰς περιπαθεστάτην διῳδίαν. Ἐν τέλει ὁ χορὸς τῶν Τρώων παροτρύνει τὸν Ἕκτορα εἰς ἀγῶνα, ἀφ᾿ ἑτέρου δ᾿ ὁ τῶν Ἀχαιῶν ὑπεκκαίει τοῦ Ἀχιλλέως τὴν ὀργήν.
Ἀρχὴ τοῦ τρίτου μέρους εἶνε οἱ θρῆνοι τοῦ Ἀχιλλέως καὶ τοῦ χοροῦ ἐπὶ τοῦ νεκροῦ τοῦ Πατρόκλου καὶ οἱ ἀγῶνες οἱ τελούμενοι εἰς τιμὴν αὐτοῦ, οὓς εἰκονίζει ἐκφραστικώτατα αὐτὴ ἡ ὀρχήστρα διὰ τριῶν μουσικῶν συνθέσεων. Ἡ ἁρματοδρομία ἰδίᾳ εἶνέ τι ἔξοχον.
Ἡ εἰκὼν ἀλλάσσει. Εἶνε νὺξ - εἰς τὴν σκηνὴν τοῦ Ἀχιλλέως προσέρχεται ὁ γέρων Πρίαμος ἐν ὀλοφυρμοῖς ζητῶν τὸ σῶμα τοῦ Ἕκτορος. Ἐν τῇ μετέπειτα σκηνῇ ἡ Ἀνδρομάχη θρηνεῖ τὸν ἀποθανόντα σύζυγον.
Ὁ ἐπίλογος ἀποτελεῖται ἐκ χορῳδίας μὴ ἀναγομένης εἰς τὸν κύκλον τῆς Ἰλιάδος. Ἔρχεται δ᾿ αὕτη ὡς συμπέρασμα τοῦ ὅλου ἔργου καὶ εἶνε ἐλεγεία ἐπὶ τῷ θανάτῳ τοῦ υἱοῦ τοῦ Πηλέως.
Τοιοῦτον ἐν συνόψει τὸ πρωτοτυπότατον μουσικὸν ἔργον τοῦ Γερμανοῦ καλλιτέχνου. Οἱ τεχνοκρῖται θεωροῦσιν αὐτὸ ἔξοχον εἰς τὰ χορικὰ μέρη ἰδίᾳ καὶ εἰς τὰς συνθέσεις τῆς ὀρχήστρας, ἐξαίρουσι δὲ μεταξὺ τῶν μονῳδιῶν τὸ τελευταῖον ᾆσμα τῆς Ἀνδρομάχης. Τὸ μέρος τῆς Ἀνδρομάχης γεγραμμένον διὰ μεσόφωνον ἐξετέλεσε θριαμβευτικῶς, κατὰ τὴν γενικὴν ὁμολογίαν τοῦ συνθέτου καὶ ὁλοκλήρου τοῦ κοινοῦ, νεαρὰ καλλιτέχνις, ἀπαράμιλλον ἔχουσα τὴν περιπάθειαν ἐν τοῖς φθόγγοις.
Ὁλόκληρον τὸ ἔργον ἀδύνατον εἶνε νὰ ἐκτελεσθῇ ἐν Ἑλλάδι, ἀλλὰ μέρη αὐτοῦ, ἰδίᾳ δὲ ἡ εἰσαγωγὴ καὶ οἱ ἀγῶνες, ὧν ἡ ἐκτέλεσις γίνεται ὑπὸ μόνης τῆς ὀρχήστρας, δύνανται κάλλιστα νὰ ἐκτελεσθῶσί ποτε κ᾿ ἐν αὐτῇ τῇ χώρᾳ, ἥτις ἐνέπνευσε κυρίως τὸ ἔργον τοῦ Τεύτονος μουσουργοῦ. Δ*
περιοδικὸν «ΕΣΤΙΑ» 18/3/1887
