ΦΙΛΟΜΟΥΣΟΣ ΟΜΗΓΥΡΙΣ: Ο ΣΥΝΘΕΤΗΣ ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΗΑΠΟΣΤΟΛΟΥ (ἀφιέρωμα)

Σήμερα συμπληρώνονται 76 χρόνια ἀπὸ τὸν θάνατο ἑνὸς ἐκλεκτοῦ Ἕλληνα συνθέτη, τοῦ Νίκου Χατζηαποστόλου (1884-1941). Μὲ τὰ μελωδικὰ τραγούδια του καὶ τὶς περίπου 40 ὀπερέττες του σφράγισε μιὰν ὁλόκληρη ἐποχή.

Στὴ "ΒΡΑΔΥΝΗ" τῆς 12ης Αὐγούστου τοῦ 1941 δημοσιεύτηκε ἡ παρακάτω νεκρολογία. Ἔχει γραφεῖ ἀπὸ τὴν ἔγκριτη μουσικοκριτικὸ Ἀλεξάνδρα Λαλαούνη.

ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΗΑΠΟΣΤΟΛΟΥ

Ὁ δημοφιλὴς συνθέτης

Ἡ Ἑλληνικὴ Μουσικὴ χάνει ἕναν ἀπ’ τοὺς πιὸ ἁγνούς, τοὺς πιὸ εἰλικρινεῖς, τοὺς πιὸ ἐνθουσιώδεις ἐργάτες της. Στὴν ἀκμὴ τῆς δράσεώς του ἀκόμα, τῆς ἀστείρευτης ἐμπνεύσεώς του, ὁ Νῖκος Χατζηαποστόλου, ὁ δημοφιλὴς συνθέτης, ἔκλεισε γιὰ πάντα τὰ μάτια του. Ἔγραφε μιὰ καινούργια ὀπερέττα, ὅταν τὸν βρῆκε, ἀμείλικτη, ἡ ἀρρώστια. Μάθαμε πὼς εἶχε μεταφερθῆ στὸ νοσοκομεῖο. Ἀλλὰ κανένας μας δὲν μποροῦσε νὰ φαντασθῆ πὼς ὁ ἄνθρωπος αὐτός, ποὺ ξεχειλοῦσε ἀπὸ ζωντάνια καὶ σφρίγος, ὁ τραγουδιστὴς ποὺ δὲν ἔπαυε τριάντα σχεδὸν χρόνια τώρα νὰ πλουτίζῃ τὴν Ἑλληνικὴ Μουσική, θὰ ἔσβηνε τόσο γρήγορα, τόσο εὔκολα. Δὲν ἦταν παρὰ 56 ἐτῶν. Ἄρτια μορφωμένος μουσικός*, ὁ Χατζηαποστόλου ἔνοιωσε ἀπ’ τὴν ἀρχὴ τὴ μεγάλη ἀλήθεια πὼς τίποτα δὲν ὑπάρχει μικρό στὴν Τέχνη, – ὅταν πρόκειται γιὰ ἀληθινὴ Τέχνη – κι ἀκολουθῶντας τὴν ἄδολη ἔμπνευσί του, ἀπόδειξε αὐτὴ τὴν ἀλήθεια, δημιούργησε μία ἀληθινὴ ἐλαφρὰ ἑλληνικὴ μουσική, εἶναι ἕνας ἀπ’ τοὺς λίγους, τοὺς ἐλάχιστους, ποὺ ἀνέβασε τὸ ἑλληνικὸ λαϊκὸ τραγούδι σὲ περιωπὴ τέχνης, ἀκολουθῶντας τὰ ἴχνη τοῦ ἀξέχαστου Κόκκινου**, μὰ μὲ περισσότερη πειστικότητα ἀκόμα ὅσο καὶ περισσότερη πρωτοτυπία καὶ ἀνώτερη μόρφωση. Χωρὶς νὰ καταφεύγει παρὰ σπάνια – καὶ τότε πάλι ἐντελῶς δημιουργικὰ – στὴ δημοτικὴ μοῦσα, ὅ,τι κι ἂν ἔγραφε ὁ Χατζηαποστόλου εἶχε τὴ σφραγίδα τῆς ἑλληνικῆς του ψυχῆς, ἦταν βγαλμένο μέσα ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ φύσι, τὸ ἑλληνικὸ περιβάλλον, τὰ ἑλληνικὰ δεδομένα. Τὰ τραγούδια του βρίσκονταν στὸ στόμα ὅλων κι ἐνῷ τὰ τραγουδοῦσε ὁ λαός, ἄλλο τόσο στέκονταν περίφημα στὰ ρεσιτὰλ τῶν διαφόρων καλλιτεχνῶν μας τοῦ τραγουδιοῦ. Καὶ σ’ αὐτὸ ἔγκειται ἡ ξεχωριστὴ τέχνη τοῦ Χατζηαποστόλου. Ἀφήνει ἕνα ἔργο τεράστιο: Ἀπάνω ἀπὸ 35 ὀπερέττες – μία παίχθηκε καὶ στὴν Ἰταλία*** –ἀμέτρητα τραγούδια. Ἀλλὰ ὑπάρχει καὶ ἕνα ἄλλο ἔργο τοῦ Χατζηαποστόλου: Οἱ ἐκκλησιαστικές του συνθέσεις, ποὺ δημιούργησε κατὰ τὴν δεκαετία 1912-1922, ποὺ διηύθυνε τὸ Χορὸ τοῦ ναοῦ τῆς Ἁγίας Εἰρήνης καὶ ποὺ μένει ἀνέκδοτο καὶ ἄγνωστο****. Πῶς μέσα ἀπ’ τὴν ἴδια ψυχὴ ἀναπηδοῦσε τὸ κατανυκτικὸ ἐκκλησιαστικὸ μέλος ἢ ἡ αἰσθηματικὴ ὀπερέττα, αὐτὸ εἶναι: τὸ μυστήριο τῆς ἱερῆς σπίθας ποὺ ὁ Θεὸς ἀνάβει μέσα στὶς ψυχὲς τῶν ἐκλεκτῶν του. Παράλληλα μὲ τὸ δημιουργικό του ἔργο, ὁ Χατζηαποστόλου ὑπῆρξε δάσκαλος, διευθυντὴς ὀρχήστρας ὀπερέττας, ἐργάσθηκε στὴ φωνοληψία τῶν ἑλληνικῶν τραγουδιῶν γιὰ διάφορες ξένες ἑταιρεῖες δίσκων γραμμοφώνου, ταξίδεψε στὸ ἐξωτερικό. Ἐπὶ πλέον ἀγωνίσθηκε δίπλα στὸν μεγάλο Λαυράγκα, γιὰ τὸ Ἑλληνικὸ Μελόδραμα, ποὺ ἐπὶ χρόνια ὑπῆρξε πρῶτος του βαθύφωνος. Μιὰ ζωὴ γεμάτη ἐργατικότητα καὶ δρᾶσι, ἀφιερωμένη ὁλόκληρη στὴν ὑπηρεσία τῆς Ἑλληνικῆς Τέχνης.

----------

* Σπούδασε στὸ Ὠδεῖο Λόττνερ (μετέπειτα Ἑλληνικὸν Ὠδεῖον)
** Ὁ συνθέτης τοῦ ἀθηναϊκοῦ τραγουδιοῦ Νῖκος Κόκκινος
*** Πρόκειται γιὰ τὴν ὀπερέττα « Η Μπεμπέκα»
**** Ἕνα μέρος τῶν συνθέσεων αὐτῶν ἐκδόθηκε τὸ 1994 ἀπὸ τὸν μουσικὸ ἐκδοτικὸ οἶκο «Γαϊτάνου» Κοκονέτση.

ΤΕΣΣΕΡΕΙΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΟΠΕΡΕΤΤΕΣ ΤΟΥ

1. «Ο ΜΠΑΜΠΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΕΤΑΙ»

Διαφήμιση γιὰ τὴν πρεμιέρας τῆς ὀπερέττας «Ὁ μπαμπᾶς ἐκπαιδεύεται» τῶν Σπύρου Μελᾶ & Ν. Χατζηαποστόλου, ποὺ παίχτηκε στὶς 5 Ἰουνίου τοῦ 1936 ἀπὸ τὸν θίασο Πέτρου Κυριακοῦ.

2. «Η ΓΚΡΕΜΙΣΜΕΝΗ ΦΩΛΙΑ»

Τὸν Αὔγουστο τοῦ 1938 ὁ Νῖκος Χατζηαποστόλου μετέβη στὴ Θεσσαλονίκη γιὰ τὸ ἀνέβασμα μιᾶς νέας του ὀπερέττας, τῆς «Γκρεμισμένης φωλιᾶς». Ὁ συνθέτης ἔτυχε θερμῆς ὑποδοχῆς, μάλιστα μίλησε καὶ στὸν τοπικὸ ραδιοφωνικὸ σταθμό. Στὴν ἐφημερίδα «Μακεδονία» (25/8/38) βρήκαμε ἕνα πλούσιο ἀφιέρωμα καὶ μία ἐφ ὅλης τῆς ὕλης συνέντευξή του.

Ἐφημερίδα «Μακεδονία» ἀφιέρωμα στὸν συνθέτη καὶ συνέντευξή του. «Ἂν εἶχε γεννηθῇ ἀλλοῦ ὁ κ. Χατζηαποστόλου πρὸ πολλοῦ θὰ τὸν εἶχαν πῆ μεγάλο. Ἐμεῖς ἐδῶ προκειμένου νὰ ἀπαγγείλουμε μίαν ἀναγνώρισιν τσεβδίζουμε χρόνια καὶ χρόνια. Ἀλλὰ τί σημασία ἔχει αύτός ; Ἡ άναγνώρισις τῆς ἀξίας του ὡς συνθέτου, μιᾶς ἀξίας ἐξαιρετικῆς, μεγάλης, εἶναι χαραγμένη μὲ μεγάλα, ὁλόχρυσα γράμματα μέσα στὸ ἔργον του...».

Διαφήμηση τῆς πρεμιέρας τοῦ ἔργου. Ἀνεβάστηκε στὸ θέατρο «ΗΛΥΣΙΑ» ἀπὸ τὸν θίασο Παρασκευᾶ Οἰκονόμου, μὲ τὴ σύμπραξη τῆς Πάολας. Μεταξὺ τῶν πρωταγωνιστῶν ἦταν ὁ τενόρος Κώστας Μανιατάκης καὶ ὁ Κούλης Στολίγκας. Ἡ ὑπόθεση τοῦ ἔργου βασίζεται στὴν «Ἄγνωστο» τοῦ Alexandre Bisson.

Ἡ 23η παράσταση τοῦ ἔργου

3. «Η ΚΑΡΔΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ»

Διαφήμιση γιὰ τὴν πρεμιέρα τῆς μουσικῆς ἠθογραφίας «Ἡ καρδιὰ τοῦ πατέρα» τοῦ Ν. Χατζηαποστόλου, ποὺ παίχτηκε στὶς 8 Νοεμβρίου 1939 ἀπὸ τὸν θίασο Νίκου Μηλιάδη & Κυριάκου Μαυρέα. Ἡ ὑπόθεση βασίζεται στὸ γαλλικὸ ἔργο «Les crochets du père Martin» (τοῦ Eugène Grangé), ποὺ διασκεύασε καὶ ἐξελλήνισε ὁ ἴδιος ὁ συνθέτης. Ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς προαναφερθέντες θιασάσχες ἔπαιζαν οἱ Ὀρέστης Μακρῆς, Γιῶργος Γαβριηλίδης, Κώστας Μανιατάκης, Τάκης Χατζηχρῆστος, Ἀπόλλων Γαβριηλίδης, Περικλῆς Πλεμενίδης, Μαρίκα Καλουτᾶ, Ἄννα Καλουτᾶ, Καίτη Ντιριντάουα, Πόπη Μέγγουλα, Νίνα Παυλόφσκαγια. Στὰ 1963 τὸ ἔργο αὐτὸ διασκευάστηκε καὶ μὲ τὸν τίτλο «Ο ΑΣΩΤΟΣ» ἔγινε ταινία ἀπὸ τὴν Μαρία Πλυτᾶ.

4. «ΣΑΝ Η ΚΑΡΔΙΑ ΠΟΝΑΕΙ»

Πρόκειται -ὅπως φαίνεται- γιὰ τὴν τελευταία του ὀπερέττα. Παρουσιάστηκε τὸν Αὔγουστο τοῦ 1941, λίγες ἑβδομάδες μετὰ ἀπὸ τὸ θάνατό του, στὸ θέατρο Σαμαρτζῆ. Τὸ κείμενό της βασιζόταν στὸ ἔργο τοῦ Dario Niccodemi «Ἡ δασκαλίτσα» ("La maestrina"). Συμμετεῖχαν ὁ Πέτρος Κυριακός, ἡ Μαρίκα Κρεββατᾶ, ἡ Λέλα Πατρικίου, ὁ Κώστας Μανιατάκης, ἡ Ρένα Ντόρ, ὁ Σταῦρος Ἰατρίδης, ὁ Κώστας (;) Χατζηχρῆστος, οἱ χορευτὲς Νίνα Παυλόφσκαγια καὶ Σ. Σπυρόπουλος, ἐνῷ τὴν διεύθυνση τῆς ὀρχήστρας εἶχε ὁ Ἰωσὴφ Ριτσιάρδης.

Ἐπιλογὴ ἀπὸ τὸ ἔργο του

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΑΠΟ ΟΠΕΡΕΤΤΕΣ

«Ρετσίνα» (Οἱ ἀπάχηδες τῶν Ἀθηνῶν)
Τραγουδάει ὁ Μιχάλης Χελιώτης

«Πᾶν᾿ οἱ ἐλπίδες» (Τὸ κορίτσι τῆς γειτονιᾶς)
Τραγουδοῦν: Λέλα Ζωγράφου & Μιχάλης Χελιώτης

«Τὰ ἐρωτικὰ γυμνάσια»

(μουσικὰ ἀποσπάσματα)

«Φτώχεια» (Μποέμικη Ἀγάπη).
Τραγουδάει ὁ Κώστας Μυλωνᾶς

«Μακριὰ κι ἂν θά ᾿σαι» (Πῶς περνοῦν οἱ παντρεμένοι)
Τραγουδοῦν Λέλα Ζωγράφου & Γιῶργος Κρίνος.
Τὴν ὀρχήστρα διευθύνει ὁ υἱὸς τοῦ συνθέτη, Ἀνδρέας Χατζηαποστόλου, δημοφιλὴς συνθέτης καὶ ἀρχιμουσικὸς ἐπίσης.