Ὁ Γεώργιος Χατζιδάκις κατὰ τῶν δημοτικιστῶν (συνέντευξις εἰς τὴν ἐφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ 6/11/1903) ἐξ ἀφορμῆς τῆς παραστάσεως τῆς Ἀντιγόνης

Δὲν βλέπω, διατὶ νὰ ἐκπληττώμεθα διὰ τὴν ἐκχυδάϊσιν τοῦ Σοφοκλέους, διὰ τὴν νέαν δηλαδὴ ταύτην ἀπόπειραν κατὰ τοῦ Θεάτρου. Πρώτην ἀπόπειραν εἴχομεν, ὅτε ἐπεχείρησαν νὰ ἐκχυδαΐσουν τὸ μέγιστον κόσμημα ἡμῶν, τὸ ἐθνικόν μας ὄνομα «Ἕλληνες», διατεινόμενοι ὅτι δὲν ἔχει οὐδεμίαν ἱστορικὴν ὑπόστασιν καὶ δι᾿ αὐτὸ ἀνάγκη νὰ ὀνομαζώμεθα Ρωμαῖοι. Δευτέραν ἀπόπειραν ἐτόλμησαν ὅτε ἐζήτησαν νὰ μεταβάλουν τὴν ἱστορίαν τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους εἰς ἱστορίαν τῆς Ρωμαιοσύνης καὶ ἤρχισαν αὐτὴν ὄχι ἀπὸ τῆς ἱδρύσεως καὶ ἀναπτύξεως Ἑλληνικῆς πόλεως ἢ κράτους τινός, ἀλλ᾿  ἀπὸ τῆς καταστροφῆς τῶν Ἀθηνῶν ὑπὸ τοῦ Σύλλα. Τὴν τρίτην ἀπόπειραν πρὸς ἐκχυδάϊσιν τοῦ Εὐαγγελίου ἐνθυμούμεθα πάντες· τώρα ἦλθεν ἡ σειρὰ τοῦ Θεάτρου.

Φαίνεται ὅτι, ὅπως πάλαι, εἰς τὸν φθονερὸν ἐκεῖνον Ἀθηναῖον ἔκαμνε κακὴν ἐντύπωσιν ὅτι ὁ Ἀριστείδης ὠνομάζετι δίκαιος, οὕτω καὶ τώρα εἰς μερικοὺς εἶνε ἀνυπόφορον, ὅτι ὀνομαζόμεθα Ἕλληνες, λέγομεν τὴν ἑλληνικὴν ἱστορίαν ἰδικήν μας, γράφομεν καὶ λαλοῦμεν ἑλληνιστί, καὶ διὰ τοῦτο ἀγωνίζονται πάσῃ δυνάμει καὶ παντὶ τρόπῳ νὰ μᾶς ἀφαιρέσουν αὐτὰς τὰς σκανδαλιζούσας λέξεις. «Εἶσθε ἄνδρες», λέγουν πρὸς ἡμᾶς, «οὐχὶ ἀνήλικα παιδιά, καὶ δι᾿ αὐτὸ πρέπει νὰ ἀφήσετε τοὺς ἀρχαίους καὶ νὰ στραφῆτε πρὸς τὸ μέλλον, νὰ ἐνεργήσετε μόνοι σας, ἀνεξάρτητοι, ἵνα εὐδοκιμήσετε. Μὴ ἀποβλέπετε πρὸς τοὺς ἀρχαίους, μὴ περιμένετε παρ᾿ αὐτῶν ἀγαθόν τι, ἀλλὰ πρὸς τοὺς Βυζαντινοὺς μόνον, διότι ὁ βίος σας δὲν ἔχει ὁμοιότητας πρὸς τὸν βίον τῶν ἀρχαίων ἀλλὰ πρὸς τῶν μεσαιωνικῶν Ἑλλήνων. Ἡ Ἑλληνικὴ γλῶσσα εἶνε καὶ διὰ σᾶς ξένη ὅπως καὶ διὰ τοὺς λοιποὺς ἀνθρώπους. Δὲν ἐννοεῖτε τὸ Εὐαγγέλιον καὶ δι᾿ αὐτὸ δὲν προκόπτετε. Ἡ γλῶσσα τὴν ὁποίαν γράφετε καὶ λαλεῖτε εἰς τὰς συναναστροφάς σας εἶνε ἱερογλυφική, δὲν ἠμπορεῖτε νὰ ἐκφράσετε εἰς αὐτὴν οὔτε τὸν ἔρωτά σας οὔτε τὴν ὀργήν σας οὔτε τὸ πένθος σας οὔτε κανὲν καθόλου αἴσθημα ἢ συναίσθημα· πρέπει νὰ τὴν ρίψετε εἰς τὴν θάλασσαν καὶ νὰ λάβετε αὐτὴν τὴν ὁποίαν εἰς Παρίσίους [Ψυχάρης] καὶ Λιβερπούλην [Πάλλης] σᾶς κατεσκευάσαμεν κατὰ τοὺς κανόνας τῆς τέχνης.

Εἰς ταύτην ὀφείλετε νὰ μεταφράσετε τὰ ἱερά σας βιβλία, τὰ δράματα τῶν ἀρχαίων, τὴν νομοθεσίαν σας κ.λ.π. κ.λ.π., ἂν θέλετε ποτὲ νὰ ἐξυπνήσετε, νὰ προκόψετε, εἰ δὲ μή, εἶσθε ὑπνωτισμένοι καὶ οὔτε στρατόν οὔτε ναυτικὸν θὰ παρασκευάσετε οὔτε τὰ οἰκονομικά σας θ᾿ ἀνορθώσετε οὔτε πρὸς τοὺς πέριξ ἀντιζήλους λαοὺς θὰ δυνηθῆτε ν᾿  ἀγωνισθῆτε ἐπιτυχῶς οὔτε φιλολογικὰ ἔργα θὰ παράγετε. Δὲν ἐντρέπεσθε νὰ ἔχετε γλῶσσαν συντηρητικὴν ὅπως οἱ Ἄραβες καὶ οἱ Ἰνδοί;»

Ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα καὶ εἰς τοιοῦτον τόνον ψάλλουσιν εἰς ἡμᾶς ἀπὸ ἐτῶν εἰς τὸν τύπον τῆς Ἑσπερίας οἱ παράδοξοι οὗτοι ἄνθρωποι, χωρὶς νὰ συλλογίζωνται τὸ μέγα ἄδικον, τὸ ὁποῖον κάμνουν εἰς τὸ ἑλληνικὸν ἔθνος, ὅταν διὰ τοιούτων δημοσιευμάτων παριστῶσιν αὐτὸ ὡς τὸ ἀνοητότατον τῶν ἐθνῶν, ὅπως δὲν συλλογίζονται καὶ ὁπόσον κακὸν κάμνουν εἰς τὸ ἔθνος, ὅταν περιφέρουν καὶ ἐπιδεικνύουν τὴν ἀθλίαν γλῶσσαν τοῦ θεάτρου αὐτῶν εἰς τοὺς ἐν τῷ ἐξωτερικῷ Ἕλληνας, οἱ ὁποῖοι ἐκ τῆς διεφθαρμένης γλώσσης συνάγουν ὅτι καὶ ὁ βίος ἡμῶν ἔχει ὁμοίως διαφθαρῇ.

Ἔρευνα Μ.Χ.