Ὁ Φαναριώτης λόγιος Ἰάκωβος Ῥίζος - Ῥαγκαβῆς (1779-1855), πατέρας τοῦ Ἀλεξάνδρου Ῥαγκαβῆ, μετέφρασε καὶ τὰ 12 βιβλία τῆς Αἰνειάδος τοῦ Βιργιλίου στὸ ἴδιο μέτρο μὲ τὸ πρωτότυπο (δακτυλικὸ ἑξάμετρο), μὲ τρόπο ὥστε κάθε στίχος νὰ ἀνταποκρίνεται σὲ κάθε στίχο τοῦ πρωτοτύπου. Πραγματικὸς ἆθλος ! Τὸ ἔργο αὐτὸ ἐκδόθηκε στὴν Κωνσταντινούπολη, μετὰ τὸν θάνατό του. Στὸ τέλος κάθε βιβλίου ὑπάρχουν σχόλια γιὰ τὴν κατανόηση τοῦ ποιήματος. Ἕνα δεῖγμα τῆς ἐργασίας του βλέπουμε παρακάτω. Εἶναι οἱ πρῶτοι 32 στίχοι ἀπὸ τὸ πρῶτο βιβλίο.
Η ΑΙΝΕΙΑΣ ΤΟΥ ΒΙΡΓΙΛΙΟΥ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ: ΙΑΚΩΒΟΥ ΡΙΖΟΥ – ΡΑΓΚΑΒΗ
ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ
Ψάλλω τὸν ἄνδρα, ὃς πρῶτος, ἐκ μοίρας φυγὼν τὴν Τρωάδα,
κ’ εἰς Ἰταλίαν ἐλθών, προσωρμίσθ’ εἰς ἀκτὰς Λαβινίους·
ἔπαθε πάμπολλα δ’ ὅσα διά τε ξηρᾶς καὶ θαλάσσης
νὰ ἐπιφέρ’ ἡ ὀργὴ κατ’ αὐτοῦ ἐδυνήθη τῆς Ἥρας.
Πλείστους δ’ ὑπέστη πολέμους, καὶ τέλος εἰς Λάτιον πόλιν
ἔκτισε, κ’ ἔφερ’ ἐκεῖ τοὺς θεούς του, κ’ ἐκεῖθεν ἐξῆλθον
τῶν Ἀλβανῶν καὶ Λατίνων τὰ γένη καὶ Ῥῶμης οἱ κτίσται.
Λέγε μοι, Μοῦσα, πρὸς τίνα θεότητα ἥμαρτε ; τίνος
ἕνεκα δὲ ἠ θεάνασσ’ ἀνδρὸς εὐσεβοῦς ἐναντίον
ἤγειρε πλῆθος τοσοῦτο δεινῶν συμφορῶν καὶ ἀγώνων ;
Χόλος τοσοῦτος λοιπὸν κυριεύει ψυχὰς οὐρανίας ;
Ἦν Καρχηδών, ἀποικία Τυρίων καὶ πόλις ἀρχαία,
τῆς Ἰταλίας ἀπέναντι, ὅπου ὁ Θύρβις ἐκχεῖται.
Μάχιμος ἦν, ὀχυρὰ καὶ πλουσία εἰς ἄκρον ἡ πόλις·
ὑπὲρ τὴν Σάμον ἡ Ἥρα, ὡς ᾄδετ’ ἐκείνην ἐτίμα.
Εἶχεν ἐκεῖ καὶ τὰ ὅπλα της ὡς καὶ τὸ ἅρμα· κ’ αἱ Μοῖραι
ἂν συνεχώρουν, βεβαίως ἐκείνην καθίστα κυρίαν
τῆς οἰκουμένης ἀπάσης· εἰς τόσον βαθμὸν τὴν ἠγάπα.
Ἤκουσε δ’ ὅτι ποτὲ τῶν Τυρίων τὰ τείχη ἐκ βάθρων
θὰ κατασκάψῃ ἐκ Τρώων σπορᾶς καταγόμενον γένος,
πᾶσαν Λιβύαν δ’ οἱ μέγα κρατοῦντες καὶ μάχιμ’ υἱοί των
θὰ καταστρέψουν. Τοιαῦτα ἐπέκλωσαν ἔκπλαλ’ αἱ Μοῖραι.
Φέρουσα τότε δ’ εἰς μνήμην τὸν πόλεμον, ὃν κατὰ Τρώων
ὑπὲρ Ἀργείων ἐκίνησε πάλ’, ἐφοβήθη ἡ Κρονεία,
οὔτ’ ἐλησμόνησεν ἔτι τὰ αἴτια χόλων ἀρχαίων
καὶ ἀλγηδόνων πικρῶν· εἰς τὸν νοῦν της διέμενον ἔτι
ἥ τε τοῦ Πάριδος κρίσις καὶ πᾶν τὸ τοῦ κάλλους της αἶσχος,
κ’ ἡ Γανυμήδους ποτὲ ἁρπαγὴ καὶ ὁ ἔχθιστος οἶκος.
Ταῦτα τὴν ἔφλεγον· ὅθεν τὰ ὕδατα πάντα κινοῦσα,
τοὺς καὶ ὁρμὴν Δαναῶν καὶ σκληρὸν Ἀχιλλέα φυγόντας
Τρῶας μακρὰν τοῦ Λατίου ἀπέκρουε· πλεῖστον δὲ χρόνον
ἐκ τῆς βουλῆς τῶν Μοιρῶν ἐπλανῶντο εἰς πάσας θαλάσσας.
Ἡ τῶν Ῥωμαίων καθίδρυσις τόσον ἐπίπονος ἦτο !
κ’ εἰς Ἰταλίαν ἐλθών, προσωρμίσθ’ εἰς ἀκτὰς Λαβινίους·
ἔπαθε πάμπολλα δ’ ὅσα διά τε ξηρᾶς καὶ θαλάσσης
νὰ ἐπιφέρ’ ἡ ὀργὴ κατ’ αὐτοῦ ἐδυνήθη τῆς Ἥρας.
Πλείστους δ’ ὑπέστη πολέμους, καὶ τέλος εἰς Λάτιον πόλιν
ἔκτισε, κ’ ἔφερ’ ἐκεῖ τοὺς θεούς του, κ’ ἐκεῖθεν ἐξῆλθον
τῶν Ἀλβανῶν καὶ Λατίνων τὰ γένη καὶ Ῥῶμης οἱ κτίσται.
Λέγε μοι, Μοῦσα, πρὸς τίνα θεότητα ἥμαρτε ; τίνος
ἕνεκα δὲ ἠ θεάνασσ’ ἀνδρὸς εὐσεβοῦς ἐναντίον
ἤγειρε πλῆθος τοσοῦτο δεινῶν συμφορῶν καὶ ἀγώνων ;
Χόλος τοσοῦτος λοιπὸν κυριεύει ψυχὰς οὐρανίας ;
Ἦν Καρχηδών, ἀποικία Τυρίων καὶ πόλις ἀρχαία,
τῆς Ἰταλίας ἀπέναντι, ὅπου ὁ Θύρβις ἐκχεῖται.
Μάχιμος ἦν, ὀχυρὰ καὶ πλουσία εἰς ἄκρον ἡ πόλις·
ὑπὲρ τὴν Σάμον ἡ Ἥρα, ὡς ᾄδετ’ ἐκείνην ἐτίμα.
Εἶχεν ἐκεῖ καὶ τὰ ὅπλα της ὡς καὶ τὸ ἅρμα· κ’ αἱ Μοῖραι
ἂν συνεχώρουν, βεβαίως ἐκείνην καθίστα κυρίαν
τῆς οἰκουμένης ἀπάσης· εἰς τόσον βαθμὸν τὴν ἠγάπα.
Ἤκουσε δ’ ὅτι ποτὲ τῶν Τυρίων τὰ τείχη ἐκ βάθρων
θὰ κατασκάψῃ ἐκ Τρώων σπορᾶς καταγόμενον γένος,
πᾶσαν Λιβύαν δ’ οἱ μέγα κρατοῦντες καὶ μάχιμ’ υἱοί των
θὰ καταστρέψουν. Τοιαῦτα ἐπέκλωσαν ἔκπλαλ’ αἱ Μοῖραι.
Φέρουσα τότε δ’ εἰς μνήμην τὸν πόλεμον, ὃν κατὰ Τρώων
ὑπὲρ Ἀργείων ἐκίνησε πάλ’, ἐφοβήθη ἡ Κρονεία,
οὔτ’ ἐλησμόνησεν ἔτι τὰ αἴτια χόλων ἀρχαίων
καὶ ἀλγηδόνων πικρῶν· εἰς τὸν νοῦν της διέμενον ἔτι
ἥ τε τοῦ Πάριδος κρίσις καὶ πᾶν τὸ τοῦ κάλλους της αἶσχος,
κ’ ἡ Γανυμήδους ποτὲ ἁρπαγὴ καὶ ὁ ἔχθιστος οἶκος.
Ταῦτα τὴν ἔφλεγον· ὅθεν τὰ ὕδατα πάντα κινοῦσα,
τοὺς καὶ ὁρμὴν Δαναῶν καὶ σκληρὸν Ἀχιλλέα φυγόντας
Τρῶας μακρὰν τοῦ Λατίου ἀπέκρουε· πλεῖστον δὲ χρόνον
ἐκ τῆς βουλῆς τῶν Μοιρῶν ἐπλανῶντο εἰς πάσας θαλάσσας.
Ἡ τῶν Ῥωμαίων καθίδρυσις τόσον ἐπίπονος ἦτο !
