Τὸ περιβόητο «ΤΑΜΑ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ» εἶναι ὁ ναὸς ποὺ εἶχαν ὑποσχεθεῖ νὰ ἀνεγείρουν πρὸς τιμὴν τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ οἱ Ἀγωνιστὲς τοῦ 1821, ἂν ὁ ἀγῶνας εἶχε ἐπιτυχῆ ἔκβαση καὶ ἡ Ἑλλάδα γινόταν ἀνεξάρτητο κράτος.
Κάποιοι ἐπιμένουν νὰ πιστεύουν ὅτι ὁ ναὸς αὐτὸς δὲν κτίστηκε ποτὲ καὶ πὼς πρέπει –πάσῃ θυσίᾳ– νὰ τὸ κάνουμε ἄμεσα, ἐπειδή –σύμφωνα μὲ τὴν μεσαιωνική τους ἀντίληψη– ἐκεῖ ὀφείλεται ἡ ἐθνική μας κακοδαιμονία (!). Ὅμως πλανῶνται. Ἔχει χτιστεῖ ἀπὸ τὸ 1862 καὶ δὲν εἶναι ἄλλος ἀπὸ τὸν Μητροπολιτικὸ Ναὸ τῶν Ἀθηνῶν.
Η Μητρόπολη θεμελιώθηκε τὸ 1842, ἐποχὴ κατὰ τὴν ὁποία ἡ Ἀθήνα γινόταν μιὰ εὐρωπαϊκὴ πρωτεύουσα σὰν ὅλες τὶς ἄλλες. Ἡ ἀνέγερσή της ὑπῆρξε πολυκύμαντη, ἀφοῦ δὲν ἔλειψαν οἱ διχογνωμίες γιὰ τὴν θέση ὅπου θὰ ἔπρεπε νὰ ἀνεγερθεῖ, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὸ ἀρχιτεκτονικὸ ὕφος ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ ἀκολουθηθεῖ. Τελικὸς ἀρχιτέκτονας ἦταν ὁ Ἠπειρώτης Δημήτριος Ζέζος, ποὺ ἐπινόησε τὸν συμβιβαστικὸ «ἑλληνοβυζαντινὸ ρυθμό».
Δαπανήθηκαν γύρω στὶς 700.000 δραχμές. Τὰ μισὰ προῆλθαν ἀπὸ τὴν ἐκποίηση διαφόρων ἐκκλησιαστικῶν κτημάτων καὶ τὰ ἄλλα μισὰ ἀπὸ εἰσφορὲς Ἑλλήνων ἐντὸς καὶ ἐκτὸς τῶν συνόρων. Μεγάλοι εὐεργέτες θεωροῦνται ὁ Βασιλεὺς Ὄθων, ὁ ὁποῖος προσέφερε 20.000 δραχμές, ὁ Βαρῶνος Γεώργιος Σίνας: 10.000, ὁ Σίμων Γ. Σίνας: 86.000 δραχμές (βλ. “Πανδώρα”, 1870, τεῦχος 480, σελ 475). Ἦταν –βλέπετε– ἡ ἐποχὴ τῶν μεγάλων εὐεργετῶν, Ἑλλήνων Βλάχων στὴν πλειονότητά τους !
Ἀρχικῶς σκέφθηκαν νὰ τὴν ἀφιερώσουν στὴ Μεταμόρφωση τοῦ Σωτῆρος (βλ. “Πανδώρα” 1/1/1854, φυλ. 91, σελ. 511), τελικῶς ὅμως– πολὺ πιὸ εὔστοχα– ἀφιερώθηκε στὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Θεοτόκου, ἀφοῦ τὴν ἴδια ἡμέρα ἔγινε καὶ ὁ Εὐαγγελισμὸς τοῦ Γένους. Ἡ 25η Μαρτίου, ἄλλωστε, ἦταν μία ἀπὸ τὶς ὑποψήφιες ἡμερομηνίες ποὺ ἀπὸ τὴ Φιλικὴ Ἑταιρεία εἶχαν ὁριστεῖ γιὰ τὸ ξεκίνημα τοῦ Ἀγῶνα, ἄλλο ἂν τὰ γεγονότα τὴν πρόλαβαν. Τὸ «κεφάλαιον τῆς σωτηρίας ἡμῶν», ποὺ ξεκίνησε ἐκείνη τὴν ἡμέρα, ἔλαβε πλέον διττὴ σημασία: ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ὑπάρχουσα θρησκευτική, ἀπέκτησε καὶ ἐθνική.
Στὸ ἐσωτερικό τοῦ ναοῦ ἔχει ἐναποτεθεῖ περίτεχνη μαρμάρινη σαρκοφάγος, στὴν ὁποία φυλάσσονται τὰ λείψανα τοῦ Ἐθνομάρτυρα Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Γρηγορίου τοῦ Ε΄, ἐνῶ δυτικὰ τοῦ προαυλίου βρίσκεται τὸ ἄγαλμα τοῦ Κωνσταντίνου Παλαιολόγου.
Τὸ ὅτι ἡ ἀνέγερσή του συνδέεται μὲ τὴν πρὸς τὸν Θεὸ εὐγνωμοσύνη γιὰ τὴν Ἀπελευθέρωση ἐπιβεβαιώνεται καὶ ἀπὸ τὰ λεγόμενα τοῦ τότε Δημάρχου Ἀθηναίων, Γεωργίου Σκούφου, κατὰ ἐγκαίνιά του (Μάϊος 1862):
«Τὸ Ἑλληνικὸν ἔθνος, δι’ ἡρωϊκῶν ἀγώνων ἀνακτησάμενον τὴν ἐλευθερίαν αὐτοῦ, δὲν ἐλησμόνησεν ὅτι τὸν βραχίονα αὐτοῦ ἐνίσχυσεν ἡ ἀρωγὴ τοῦ Ὑψίστου, διότι εἰς ἔθνη φύσεως εὐγενοῦς αἱ μεγάλαι συμφοραὶ δὲν καταστρέφουσι τὸ θρησκευτικὸν αἴσθημα, ἀλλ’ ἐξ ἐναντίας αὐτὸ τὸ τελευταῖον μὲν ἐναπομένει ὡς ἐλπίς, πρῶτον δ’ ἀναθάλλει ὡς εὐγνωμοσύνη. Ἅμα μετὰ τὴν ἀπελευθέρωσίν του ἀνύψωσεν ὁ Ἑλληνικὸς λαὸς τὴν καρδίαν του πρὸς τὸν Σωτῆρα Θεὸν καὶ ἐπεμελήθη τῆς λατρείας αὐτοῦ καὶ ἀνήγειρε οἴκους αὐτοῦ ἀξίως τῶν νέων περιστάσεων […] Πρῶτον δὲ μετὰ τὴν εὐκλεῆ τοῦ ἔθνους ἀνάστασιν, ὁ Δῆμος Ἀθηναίων, τῇ προστασίᾳ καὶ ἀρωγῇ τῶν ΑΑ.ΜΜ. κεκτημένων τὸν ἔνθεον ζῆλον τῶν Κωνσταντίνων καὶ Ἰουστινιανῶν, οὐδεμιᾶς θυσίας φεισάμενος, φιλοθέου δὲ τυχὸν συνδρομῆς καὶ εὐσεβῶν ἄλλων ἐκ τοῦ περιουσίου τῆς ὀρθοδοξίας πληρώματος, ἠδυνήθη, ἐπιμελείᾳ εὐσεβεῖ καὶ ζήλῳ διακαεῖ τῆς τὴν ἐκτέλεσιν τοῦ ἔργου διαπιστευθείσης ἐπιτροπῆς καὶ καλλιτεχνικῇ δεξιότητι τοῦ ἀρχιτέκτονος, ν’ ἀνεγείρῃ αὖθις ἀξιοπρεπῆ μητροπολιτικὸν ναὸν ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου τιμώμενον, εἰς μνήμην τῆς ἐνδόξου ἡμέρας τῆς ἐνάρξεως τοῦ ὑπὲρ πίστεως καὶ πατρίδος ἱεροῦ ἡμῶν ἀγῶνος […]».
Ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὰ λόγια τοῦ Πανοσιολογιωτάτου Ἀρχιμανδρίτου Χρυσοστόμου Παπαθανασίου στὸν κηρυγματικό του λόγο ἐπὶ τῇ ἐπαναλειτουργίᾳ τῆς Μητροπόλεως (3/7/2016):
«Ὁ Καθεδρικὸς καὶ Μητροπολιτικὸς Ναὸς τῶν Ἀθηνῶν, ἡ καθέδρα τοῦ ἑκάστοτε Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος, εἶναι ἀφιερωμένος εἰς τὸν Εὐαγγελισμὸν τῆς Θεοτόκου ἕνεκεν εὐγνωμοσύνης τοῦ Ἔθνους πρὸς τὴν Παναγίαν, εἰς μνήμην τῆς ἐνδόξου ἡμέρας τῆς ἐνάρξεως συμβολικῶς τοῦ ὑπὲρ πίστεως καὶ πατρίδος Ἱεροῦ Ἀγῶνος. Εὐγνωμόνως καὶ τιμητικῶς δὲ ἀναγράφεται εἰς τὸν μαρμάρινον Ἱερὸν ἄμβωνα, καὶ δὴ εἰς τὴν περιστεράν, τὸ ἑξῆς ἐπίγραμμα: "Εἰς τὴν Ὑπέρμαχον τοῦ Ἱεροῦ Νικηφόρου ἀγῶνος μας Στρατηγὸν καὶ Βοηθὸν Εὐαγγελίστριαν"».
Μάριος Χριστόπουλος
Αἴγιον
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου