Ο "ΤΑΦΟΣ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ" ΣΤΟ ΑΙΓΙΟΝ !

     Ὁ ἐρευνητὴς κ. Γ. Λεκάκης, σὲ κείμενό του στὴν ἐφημερίδα «KONTRA» (φύλλο 5/4/2018 βλ. http://www.arxeion-politismou.gr/2018/03/tafos-tou-Ouranou-sto-Aigio.html), στηριζόμενος σὲ δημοσίευμα τῆς παλιᾶς ἀθηναϊκῆς ἐφημερίδας «Ἀθηνᾶ» (21/9/1857), ἰσχυρίζεται ὅτι στὸ Αἴγιον εἶχε βρεθεῖ τάφος ἢ κενοτάφιο τοῦ θεοῦ Οὐρανοῦ καὶ γι᾿ αὐτὸ θά᾿πρεπε νὰ γίνεται στὴν πόλη ἡ "Γιορτὴ τοῦ Οὐρανοῦ" (!)

     Τὸ δημοσίευμα τῆς ἐφημερίδας τοῦ 1857 εἶναι τὸ ἀκόλουθο:

     Ἡ ἐπίδοξη ὁμάδα τῶν «ἀνασκαφέων» (ἑταιρεία Αἰγέων (;), ποὺ δι᾿ ἰδίων ἐξόδων διενήργησε τὶς ἀνασκαφὲς... γιὰ νὰ ἐπωφεληθεῖ τῶν εὑρημάτων), προφανῶς ἄσχετη καθὼς ἦταν, θεώρησε ὅτι σὲ κάποιον τάφο ἀνέγνωσε τὴ λέξη «ΟΥΡΑΝΟΣ». Ἡ πλάνη ἐκείνη τροφοδότησε καὶ τὴ σημερινή.

     Στὴν «Ἱστορία τῆς πόλεως τοῦ Αἰγίου» τοῦ Ἀρίστου Σταυρόπουλου (σελ. 38) βρίσκουμε εὐτυχῶς τὴ λύση τοῦ μυστηρίου. Στὴν περιοχὴ Ἑλληνικὸ (ὁδὸς Τεμένης), στὶς δυτικὲς ὄχθες τοῦ τότε ποταμοῦ Σελινοῦντα, ὅπως συνηγοροῦν τὰ πλούσια εὑρήματα, φαίνεται ὅτι ὑπῆρχε ρωμαϊκὸ νεκροταφεῖο. Σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ μνήματα εἶχε ταφεῖ ὁ υἱὸς τοῦ Ὀρατίου Σωρανοῦ (ὄχι Οὐρανοῦ !) καὶ τῆς Βιψανίας Λουκίλλας, Ρωμαίων, ποὺ ζοῦσαν στὸ Αἴγιο. Ἡ ἐν λόγῳ μαρμάρινη ἐπιγραφή, ποὺ δημιούργησε τὴν παρεξήγηση, ἑρμηνεύθηκε σωστὰ (γύρω στὸ 1903*) ἀπὸ τὸν παλαιὸ Αἰγιώτη φιλόλογο Κων. Παπαθεοδώρου ὡς ἐξῆς :

ΟΡΑ]ΤΙΟΣ ΣΩΡΑΝΟΣ
ΒΙΨΑΝΙΑ ΛΟΥΚ]ΙΛΛΑ
ΦΙΛΤΑΤΩ ΠΑΙΔΙ. ΘΑ
ΝΟΝΤΙ ΤΟΔΕ ΜΝΗΜΑ ΙΔΡΥΣΑΝΤΟ

     Στὴν συνέχεια τῆς ἱστορίας τοῦ Σταυρόπουλου πληροφορούμαστε καὶ γιὰ ἄλλα εὑρήματα τῆς περιοχῆς ἐκείνης. Ἡ μαρμάρινη ἐπιγραφή, τὴν ἐποχὴ τῆς συγγραφῆς τοῦ βιβλίου (1954), κοσμοῦσε τὸ Δημαρχεῖο. Αὐτὴ καὶ τὰ ὑπόλοιπα εὑρήματα, γιὰ τὰ ὁποῖα γίνεται μνεία στὸ δημοσίευμα τοῦ 1857 (κεφαλὴ ἀγάλματος ἀνδρὸς, πίθος,) δὲν γνωρίζω ἂν σώζονται σήμερα στὸ Ἀρχαιολογικὸ Μουσεῖο τοῦ Αἰγίου. 

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΑΙΓΙΟΥ τοῦ Ἀρίστου Σταυρόπουλου (1954) 

_____

* Ὁ Ἀρίστος Σταυρόπουλος μᾶς παραπέμπει σὲ σχετικὴ "διατριβὴ" τοῦ Κ. Παπαθεοδώρου στὴν ἐφημερίδα τοῦ Αἰγίου «ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΓΝΩΜΗ» Ἰούλιος 1903.

Μάριος Χριστόπουλος

"Η 3η ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1843" μὲ τὰ μάτια ἑνὸς πρώην ἀντιοθωνικοῦ

"Η 3η ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1843"

     «Ἤδη προβάλλεται τὸ ερώτημα : «τὸ Ἔθνος ἦταν ὥριμο γιὰ συνταγματικὸ πολίτευμα ;» Ἡ ἀπάντηση δὲν μπορεῖ παρὰ νὰ εἶναι ἀρνητική. Διότι, γιὰ νὰ ἔχει κανεὶς ἀντίθετη γνώμη, πρέπει νὰ ἀγνοεῖ ἐντελῶς τὸν βαθμὸ τῆς πολιτικῆς ὡριμότητας καὶ τὰ ἤθη τοῦ λαοῦ τῆς ἐποχῆς ἐκείνης.

    Εἶχαν περάσει λίγα μόλις χρόνια ἀφότου ὁ ἑλληνικὸς λαὸς εἶχε ἀποτινάξει τὴ στυγερὴ δουλεία τετρακοσίων χρόνων βάρβαρου δεσποτισμοῦ. Ὁ αἱματηρὸς ἀγῶνας τῶν ἑπτὰ συνολικὰ ἐτῶν εἶχε ἀπογυμνώσει καὶ καταστρέψει τοὺς πάντες καὶ τὰ πάντα. Γι᾿ αὐτὸ ἀκριβῶς, παρὰ τὰ λάθη τῆς Ἀντιβασιλείας, τὰ ὁποῖα ὁ Ὄθων, ἀφότου ἀνέλαβε τὴν βασιλικὴ ἐξουσία, δὲν εἶχε κατορθώσει ἕως τότε νὰ διορθώσει ἐντελῶς, ὁ λαός, ὁ κυρίως λαός, ἀδιαφοροῦσε γιὰ τὸ εἶδος τοῦ πολιτεύματος καὶ ἐπιζητοῦσε μόνο τάξη, ἀσφάλεια καὶ δικαιοσύνη. Ἐπιζητοῦσε νὰ ἐπουλώσει τὶς πληγὲς τοῦ παρελθόντος, νὰ φτιάξει ἀπὸ μιὰ καλύβα ὥστε νὰ στεγαστεῖ αὐτὸς καὶ ἡ οἰκογένειά του καί, γιὰ νὰ τὴν θρέψει, νὰ ἐκχερσώσει ἕνα κομμάτι γῆς γιὰ νὰ μπορεῖ νὰ τὸ καλλιεργήσει. Ἔτσι ὁ λαὸς ἔμεινε ἀπαθὴς στὸ κίνημα τῆς μεταβολῆς τοῦ πολιτεύματος, ποὺ εἶχαν προετοιμάσει λίγοι ὀλιγαρχικοὶ καὶ ἀκόμη λιγότεροι αὐτοαποκαλούμενοι λόγιοι τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, ἐνθαρρυμένοι ἀπὸ τὶς ξένες κυβερνήσεις ποὺ μισοῦσαν τὸν Ὄθωνα.

    Ἑπομένως ἡ μεταβολὴ τῆς 3ης Σεπτεμβρίου δὲν ἦταν ἀπόρροια τῆς θέλησης τοῦ λαοῦ, οὔτε ἀπόφασή του. Ἦταν καθαρὸ πραξικόπημα τοῦ στρατοῦ, ἔργο τοῦ στρατῶνα, ὅπως εὔστοχα χαρακτηρίστηκε ἀπὸ τοὺς ξένους. Καὶ γι᾿ αὐτὸ ἡ μεταβολὴ αὐτὴ ἦταν τελείως πρόωρη. Οἱ νικητὲς τῆς ἡμέρας ἐκείνης ἦταν ἀντάξιοι τῶν ἡττημένων λέει ὁ Κυριακίδης στὴν ἱστορία τοῦ «Συγχρόνου Ἑλληνισμοῦ». Ἄτομα κατέβαλαν ἄτομα. Ἔπεσε μία κυβέρνηση καὶ διορίστηκε ἄλλη. Οὔτε ἡ μία ἀπέρρεε ἀπὸ τὸν λαὸ οὔτε ἡ ἄλλη. Ἡ μία ἦταν προϊὸν βασιλιᾶ χωρὶς θέληση, περικυκλωμένου ἀπὸ ξένους καὶ Ἕλληνες αὐλοκόλακες, ἡ ἄλλη ἦταν ἀποτέλεσμα τῆς σύμπραξης λίγων ἀνδρῶν, ἀπὸ τοὺς ὁποίους μερικοὶ παραπλανήθηκαν ἀπὸ ξένες συμβουλές, ἐνῷ ἄλλοι ἐπιδίωξαν τὴν κατάληψη τῆς ἐξουσίας. Δὲν καταλύθηκε ἡ τυραννία, διότι δὲν ὑπῆρχε. [...]

    Κι ὅμως, παρόλ᾿ αὐτά, ὁ Ὄθων ἔπρεπε ἀφ᾿ ἑαυτοῦ τὴν κατάλληλη στιγμὴ νὰ χορηγήσει κάποιο Σύνταγμα μετριοπαθὲς καὶ συντηρητικό, ἀλλὰ νὰ προφτάσει νὰ τὸ κάνει προτοῦ αὐτὸ ἀπαιτηθεῖ μὲ τὴ βία. Ἐπειδή, σὲ διαφορετικὴ περίπτωση, ἂν ἦταν δηλαδὴ ἀποτέλεσμα βίας, δὲν θὰ ἦταν συμβατὸ οὔτε πρὸς ἤθη οὔτε πρὸς τὴν πολιτικὴ ἀνάπτυξη τοῦ λαού».

ΑΓΙΣ ΚΛΕΟΜΕΝΗΣ:
«ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΒΑΣΙΛΕΩΝ ΟΘΩΝΟΣ ΚΑΙ ΑΜΑΛΙΑΣ» (1904)
σελ. 23-24

(Προσαρμογὴ στὴ δημοτική: Μ.Χ.)
---------------- 

Ὁ νομικὸς καὶ νομάρχης Λαρίσης Ἄγις Κλεομένης (1839-1907) στὴ νεότητά του ἀνέπτυξε ἔντονη ἀντιοθωνικὴ δράση καὶ φυλακίστηκε. Οἱ συνεχιζόμενες καὶ ἐντεινόμενες ἀντιδράσεις ὁδήγησαν τελικὰ στὴν ἔξωση τοῦ Ὄθωνα (1862). Ἀργότερα ὅμως ὁ Ἄγις Κλεομένης, ὅπως καὶ οἱ περισσότεροι ἀντιοθωνικοί, τὸ μετάνοιωσε.

ΣΟΝΕΤΟ ΤΟΥ ΓΑΛΑΝΟΥ τοῦ JOHN KEATS

ΣΟΝΕΤΟ ΤΟΥ ΓΑΛΑΝΟΥ τοῦ JOHN KEATS (1795-1821)

Τὸ γαλανό ! τῶν οὐρανῶν ζωὴ καὶ τῆς Κυνθίας
Βασίλειο· κ᾿ εἶναι τοῦ ἥλιου τὸ ἀπέραντο παλάτι,
τοῦ Ἑσπέρου δῶμα κι ὅλης τῆς λαμπρῆς του συνοδείας·
νέφια χρυσᾶ, σκοῦρα, λευκά ᾿ναι ἡ πλάση του γεμάτη.

Γλαυκό ! ἡ ζωὴ ᾿ναι τῶν νερῶν· ὁ ὠκεανὸς καὶ γύρα
οἱ ποταμοὶ οἱ ἀρχόντοι του· λίμνες λυσσομανοῦνε
κι ἀφρίζουν - ταράζουνται, μὰ δὲν τοὺς τὤχει ἡ μοῖρα
νὰ γαληνεύουν τὸ γλακὸ τὸ ἁγνὸ ἂν δὲν ξαναβροῦνε.

Γαλάζιο ! ὁλόχαρε ἀδελφὲ τοῦ πράσινου τοῦ δάσου
στὰ πιὸ γλυκούλια λούλουδα σᾶς βρίσκω ἀδελφωμένα,
κουδούνια, μὴ μὲ λησμονεῖς, καὶ στὴ βασίλισσά σου,

μυστήριο, τὴ βιολέττα. Μὰ τί δύναμη γιὰ μένα
δὲν ἔχεις κι ὡς ἁπλούλα σκιά ! Μὰ πιὸ τρανὸ φαντάζεις
σὰν σ᾿ ἕνα μάτι γαλανὸ μιὰν εἰμαρμένη ἐκφράζεις !

                  (μετ. ΝΙΚΟΣ NIKOΛΑΪΔΗΣ ἢ ΠΩΛ ΝΟΡ)

Blue! 'Tis the life of heaven,—the domain
Of Cynthia,—the wide palace of the sun,—
The tent of Hesperus, and all his train,—
The bosomer of clouds, gold, gray, and dun

Blue! 'Tis the life of waters:—Ocean
And all its vassal streams, pools numberless,
May rage, and foam, and fret, but never can
Subside, if not to dark-blue nativeness.

Blue! gentle cousin of the forest-green,
Married to green in all the sweetest flowers—
Forget-me-not,—the blue-bell,—and, that queen

Of secrecy, the violet: what strange powers
Hast thou, as a mere shadow! But how great,
When in an Eye thou art alive with fate!

ΚΑΛΗΝΥΧΤΑ ποίημα τοῦ Στέλιου Σπεράντσα

ΚΑΛΗΝΥΧΤΑ

Καληνύχτα, βουνά, ποὺ τὸ πλάνο φεγγάρι
πίσω πάει ἀπὸ σᾶς καὶ γελᾷ μυστικά.
Καληνύχτα καὶ σεῖς, γιασεμιά μου λευκά.
Λουλουδάκια ξανθὰ κι’ ἀστρουλάκια μὲ χάρι,
τὄνειρό μου ἀπὸ σᾶς ποιές χλωμάδες θὰ πάρῃ ;
                                               Καληνύχτα.

Καληνύχτα, πυκνές μυρωδιὲς στὸν ἀγέρα,
ποὺ μεθᾶτε γλυκὰ τὸ κρυμμένο πουλί.
Παραθύρια γλυκά, ποιό χεράκι σᾶς κλεῖ ;
Καληνύχτα, σκοπέ, ποὺ σὲ στέλνει ἀπὸ πέρα
πονεμένου βοσκοῦ καλαμένια φλογέρα.
                                                Καληνύχτα.

Καληνύχτα, χρυσᾶ π’ ἀγρυπνεῖτ’ ἀγγελάκια,
σὰν κοιμᾶτ’ ἀπαλὰ μιὰ κορούλα χρυσῆ.
Καληνύχτα, ματιῶν στοχασμοὶ περισσοί.
Καληνύχτα καὶ σεῖς, ζαχαρένια χειλάκια,
ποὺ σκορπᾶτε γλυκὰ μέσ’ στὸν ὕπνο φιλάκια.
                                                 Καληνύχτα.

ΣΤΕΛΙΟΣ ΣΠΕΡΑΝΤΣΑΣ (1888-1962)

Πίνακας τῆς Maria Szantho (1897-1998)

ΝΑΜΟΥΝ ΕΚΕΙ... ποίημα τοῦ Στέφανου Μπολέτση

ΝΑΜΟΥΝ ΕΚΕΙ...

Νἄμουν ἐκεῖ
κοντὰ στ᾿ ἀδέλφια μου
τὰ ἐλάτια,
στὶς πιὸ ψηλὲς κορφὲς
μὲ τὶς κρυφὲς σπηλιές,
τὶς ἀετοφωλιές,
τ᾿ ἀπάτητα τὰ μονοπάτια...

Πρῶτος ἐγὼ
στοὺς αὐγινοὺς ἥλιους
νὰ σφεντονίζω τὴν καρδιά μου,
τὰ νέφη ποὺ περνᾶν νὰ χαιρετάω,
νὰ κλαίω καὶ νὰ πονάω.

Νἄμουν ἐκεῖ,
κοντὰ στ᾿ ἀδέλφια μου
τὰ ἐλάτια,
γυμνὸς νὰ περιφέρουμαι
στ᾿ ἄϋλα τοῦ Θεοῦ παλάτια.

Καὶ κεῖ νὰ μείνω,
πάνω στὸ βουνό,
μιὰ νύχτα καταιγίδας
- ὅπως τ᾿ ἀδέλφια μου κ᾿ ἐγώ -
νὰ γείρω
σπασμένος ἀπὸ κεραυνό.

Στέφανος Μπολέτσης (1903-1973)

Ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΡΟΣΙΝΗΣ... ΚΑΙ ΤΟ ΔΑΣΟΣ

  Ὁ Γεώργιος Δροσίνης (1859-1951), ὁ τόσο φυσιολάτρης λυρικὸς ποιητής μας, ἀσχολήθηκε μὲ τὸ δάσος σὲ ὅλες του τὶς ποιητικὲς μορφές: τὸ δάσος ποὺ τὸ φθινόπωρο φυλλοροεῖ, τὸ δάσος ποὺ τὴν Ἄνοιξη στολίζεται μὲ τὰ καινούργια του φύλλα, τὸ δάσος σ᾿ ὅλες τὶς ἐποχὲς τοῦ χρόνου, μά... καὶ τὸ δάσος ποὺ τυλίγεται στὶς φλόγες.

     Ὁ Δροσίνης ἀγάπησε τὸ δάσος, γιατὶ τὸ ἔζησε ἀπὸ μικρός. Ἡ ἔμπνευσή του πηγάζει ἀπὸ προσωπικὰ βιώματα καὶ ἀναμνήσεις. Εὐτύχησε νὰ ζήσει στὸ ἰδιόκτητο δάσος τῆς οἰκογένειάς του στὶς Γοῦβες Εὐβοίας καὶ μὲ πολὺ καημὸ θυμᾶται τὴν πυρκαϊὰ ποὺ τό᾿καψε. Γιὰ τὸ Δροσίνη τὸ πεῦκο (γιὰ πολλοὺς ὁ ἐμπρηστὴς τῆς φύσεως) ἦταν τὸ ἐθνικό μας δέντρο. Ὅταν μάλιστα κάποτε ἕνας ἰδιότροπος λόγιος τῆς ἐποχῆς, μέσα ἀπὸ τὴν ἐφημερίδα «Ἐμπρός», τὸ χαρακτήρισε μὲ πεζότητα «ἀχινό», ὁ ὀνειροπόλος ποιητὴς ἔσπευσε νὰ τοῦ πλέξει τὸ ποιητικὸ ἐγκώμιο.

     Μὲ πόνο ψυχῆς ο Δροσίνης θυμᾶται τὴν τρομερὴ καλοκαιρινὴ πυρκαϊὰ ποὺ ἀποτέφρωσε τὸ ἀγαπημένο του δάσος. Ἡ φωτιὰ ἐκτεινόταν ἀπὸ τὴ μιὰ θάλασσα τῆς Εὔβοιας μέχρι τὴν ἄλλη, ἀλλὰ ὅλοι τότε νόμιζαν πὼς τὸ δάσος θὰ γλύτωνε, ἐπειδὴ ἡ φωτιὰ θὰ σταματοῦσε στὸ ποτάμι. Ἀπατήθηκαν ὅμως... Οἱ κουκουνάρες τῶν πεύκων ἐκτινάσσονταν σὰν πύρινες βολίδες πρὸς τὴν ἄλλη ἄκρη τοῦ ποταμιοῦ καὶ ἡ φωτιὰ μεταδιδόταν μὲ ἐκπληκτικὴ ταχύτητα.

     Ἀπὸ τὴν καταστροφὴ ἐκείνη, ποὺ σὰν ἐφιάλτης ἐπιστρέφει στὴ θύμησή του, ἐμπνεύστηκε ἕνα σονέττο τῆς συλλογῆς «ΓΑΛΗΝΗ» (δημοσ. 1902) :

Ξάστερη νύχτα καλοκαιρινή. -
Στὰ ταπεινά τους σπίτια σφαλισμένοι
Ὕπνο βαθὺ κοιμοῦνται οἱ χωριανοὶ
Ἀπὸ τὸ μεροδούλι ἀποσταμένοι.

Ξάφνω ξυπνοῦν, πετιοῦνται τρομαγμένοι,
Σὰν τί κακὸ μεγάλο ἔχει γενεῖ ;
Γιατί ἡ καμπάνα τοῦ χωριοῦ σημαίνει
Καὶ σμίγει, μὲ τοῦ γκιώνη τὴ φωνή ;

Παιδιά, γυναῖκες, γέροι παλληκάρια,
Μὲ λύχνους, μὲ δαυλοὺς καὶ μὲ φανάρια,
Μισόγυμνοι, μ᾿ ὁλότρεμη ματιά,

Ὅλοι θωροῦν κατὰ τὸ δάσος πέρα,
Μαῦρον καπνὸ καὶ φλόγες στὸν ἀέρα·
Καὶ κράζουν μύρια στόματα· Φωτιά !

     Ἡ ἀνάμνηση τῆς καταστροφῆς τοῦ εὐβοϊκοῦ δάσους τὸν συντροφεύει διαρκῶς. Στὴ συλλογὴ «Φωτερὰ σκοτάδια» (δημοσ. 1915) ὑπάρχει ἕνα ἐπιγραμματικὸ ποίημα στὸ ὁποῖο παριστάνεται ἡ πονεμένη ψυχὴ τοῦ δάσους νὰ συνομιλεῖ μὲ τὰ ἀποτεφρωμένα πεῦκα καὶ τὰ καιόμενα πτηνά.

Ἀπ᾿ τὸ Δάσος βαθιὰ φλόγες χύθηκαν.
Κι᾿ ὅλα φεύγουν, γοργά, δειλιασμένα,
Φτερωτά, σερπετὰ στὸ συνάρπαγμα
Μιᾶς ἀκράτητης κι ἄγριας ὁρμῆς.

Καὶ τὰ δέντρα εἶπαν· «Μόνα στὸν ὄλεθρο
Θ᾿ ἀπομείνωμ᾿ ἐμεῖς σκλαβωμένα ;»
Κι οἱ φωλιὲς τῶν πουλιῶν ἀπεκρίθηκαν·
«Ὄχι μόνα· μαζί σας κι ἐμεῖς !»

     Στὶς Γοῦβες τῆς Εὐβοίας σώζεται μέχρι καὶ σήμερα ὁ πύργος τοῦ παπποῦ τοῦ ποιητῆ. 

Ὁ «πύργος τοῦ Δροσίνη» στὶς Γοῦβες Εὐβοίας, ὁ ὁποῖος σήμερα ἔχει περάσει στὴν κυριότητα τῆς κοινότητας. Τὸ χωριὸ περιβάλλεται ἀπὸ ἕνα πανέμορφο πευκοδάσος. Εἶναι τὸ δάσος τῶν ἀναμνήσεων τοῦ Δροσίνη ποὺ ἔχει ἀναγεννηθεῖ.

Ἄποψη τοῦ χωριοῦ Γοῦβες, ἀριστερὰ φαίνεται ὁ πύργος.

Μ. Χ.

Άγνωστοι θησαυροί της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Αιγίου

Άγνωστοι θησαυροί της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Αιγίου

«Μία συλλογή ποιημάτων του Καβάφη του 1929 

με ιδιόχειρη αφιέρωση»

Νομίζω πως μέχρι τώρα δεν έχουν προσεχθεί όσο θα έπρεπε πολλά από τα βιβλία που πλημμυρίζουν τα ράφια της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Αιγίου. Πολλοί περνούν αδιάφορα έξω από το χαριτωμένο νεοκλασσικό της οδού Βασιλέως Κωνσταντίνου, χωρίς να νοιώσουν ποτέ την ανάγκη ή έστω την περιέργεια να μπουν εκεί μέσα για να δουν τι υπάρχει στα ράφια. Τα μαθητικά μας χρόνια, με την τόσο κακότροπη και άγονη διδασκαλία δημιούργησαν σε αρκετούς μία τραυματική εμπειρία με το καλό βιβλίο. Αλλά για να είμαστε ειλικρινείς ούτε και οι εκάστοτε δημοτικές αρχές νοιάστηκαν να αναδείξουν με έναν πιο ενδεδειγμένο και σύγχρονο τρόπο την πνευματική κληρονομιά που φυλάσσεται εκεί μέσα.

Ας όμως έλθουμε στο θέμα μας. Ερευνώντας τα βιβλία που φυλάσσονται στο κτήριο της βιβλιοθήκης - που θα ήταν ευχής έργον αν ολοκληρωθεί κάποτε η ηλεκτρονική καταλογογράφηση και μπει μία τάξη - έτυχε ενίοτε να σκοντάψω πάνω σε σπάνιες εκδόσεις, τις περισσότερες φορές δωρεές παλαιών επιφανών Αιγιωτών.

Τις προάλλες, εντελώς τυχαία, ενώ με τη βοήθεια μιας καλής και ευγενικής υπαλλήλου της βιβλιοθήκης αναζητούσα κάτι άλλο, άσχετο έπεσα πάνω σε ένα χαρτόδετο παλαιικό βιβλιαράκι που είχε γραμμένο με πράσινα γράμματα τον τίτλο: Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗ ΠΟΙΗΜΑΤΑ (1916-1918). 

Το χάρτινο εξώφυλλο του βιβλίου.

     Επρόκειτο για μία από τις σπάνιες εκείνες εκδόσεις μέρους των ποιημάτων του, που τύπωνε ο Αλεξανδρινός ποιητής όταν ήταν ακόμα εν ζωή και που μοίραζε σε φίλους και θαυμαστές. Μα η μεγαλύτερη έκπληξη ήταν όταν γύρισα το εξώφυλλο. Στο πάνω μέρος της πρώτης σελίδας υπήρχε ιδιόχειρη αφιέρωση, με μαύρο μελάνι, του ίδιου του Καβάφη στον Αχαιό πολιτικό Ανδρέα Μιχαλακόπουλο: «Εἰς τὸν ἐπιφανῆ πολιτικὸν Κύριον Α. Μιχαλακόπουλον. Κ. Π. Καβάφης.

ΕΠΑΝΩ: Η πρώτη σελίδα

ΚΑΤΩ: Λεπτομέρεια της πρώτης σελίδας με την ιδιόχειρη αφιέρωση και την υπογραφή του Καβάφη

Είναι από τις στιγμές που νοιώθεις ένα περίεργο ανατρίχιασμα στη σκέψη ότι αυτό το βιβλιαράκι, που πέρασε από τα χέρια του Καβάφη, βρίσκεται τώρα εδώ μπροστά μου, στα δικά μου χέρια να το ανοίγω και να το ξεφυλλίζω, ύστερα από 89 χρόνια. Στο κάτω μέρος των εσωτερικών σελίδων λέει ότι τυπώθηκε το 1929 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου από τα τυπογραφικά καταστήματα ΚΑΣΙΜΑΤΗ & ΙΩΝΑ.

Το πρώτο ποίημα του βιβλιου «ΑΠ' ΤΕΣ ΕΝΝΙΑ»
Στο κάτω μέρος της σελίδας αναγράφεται το όνομα του τυπογραφείου

Είναι περιττό να αραδιάσουμε πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του Καβάφη (1863-1933), για την αξία και την αναγνώρισή του σήμερα, πληροφορίες που οι ενδιαφερόμενοι μπορούν και αλλού να μελετήσουν. Εκείνο όμως το οποίο πρέπει να διευκρινίσουμε είναι ότι ο Καβάφης είχε μιαν ιδιοτυπία ως προς τον τρόπο που κυκλοφορούσε τα ποιήματά του. Τα τύπωνε σε φυλλάδια (μονόφυλλα) και τα μοίραζε σε φίλους και θαυμαστές του. Μία τέτοια συλλογή μονοφύλλων είναι και αυτή που βρίσκεται στη βιβλιοθήκη του Αιγίου, η οποία φυσικά - όπως και οι άλλες - κυκλοφόρησαν εκτός εμπορίου. Η πρώτη συγκεντρωτική έκδοση των 154 αναγνωρισμένων ποιημάτων του έγινε στην Αλεξάνδρεια στα 1935, μετά θάνατον.

Στην εν λόγω «συλλογή» της βιβλιοθήκης Αιγίου εμπεριέχονται τα ποιήματα: «Ἀπ᾿ τὲς ἐννιά», «Νόησις», «Ἐνώπιον τοῦ ἀγάλματος τοῦ Ἐνδυμίωνος», «Πρέσβεις ἀπ᾿ τὴν Ἀλεξάνδρεια», «Ἀριστόβουλος», «Καισαρίων», «Ἡ διορία τοῦ Νέρωνος», «Εἰς τὸ επίνειον», «Ἕνας θεός των», «Λάνη τάφος», «Ἐν πόλει τῆς Ὀσροηνῆς», «Ἰγνατίου τάφος», «Ἐν τῷ μηνὶ Ἀθύρ», «Γιὰ τὸν Ἀμμόνη, ποὺ πέθανε 29 ἐτῶν, στὰ 610», «Αἰμιλιανὸς Μονάη», «Ἀλεξανδρεύς, 628-655 Μ.Χ.», «Ὅταν διεγείρονται», «Ἡδονῇ», «Ἔτσι πολὺ ἀτένισα», «Ἐν τῇ ὀδῷ», «Ἡ προθήκη τοῦ καπνοπωλείου», «Πέρασμα», «Ἐν ἑσπέρᾳ». «Γκρίζα», «Κάτω ἀπ᾿ τὸ σπίτι», «Τὸ διπλανὸ τραπέζι», «Θυμήσου, σῶμα», «Μέρες τοῦ 1903». 

Πρόκειται για ποιήματα που ανήκουν και στις τρεις ειδολογικές ομάδες: φιλοσοφικά ή της σκέψεως, ιστορικά, αισθησιακά ή ηδονικά. Μέσα στο βιβλίο υπάρχει επίσης (διπλωμένη στα δύο) μία λιτή σελίδα με τους τίτλους των ανωτέρω ποιημάτων κατά χρονολογική σειρά (ΤΟΥ 1916, ΤΟΥ 1917, ΤΟΥ 1918).

Η μονή, άδετη σελίδα με τους τίτλους των ποιημάτων που εμπεριέχονται στο βιβλίο, κατά χρονολογική σειρά

Α. ΜΙΧΑΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Ο Ανδρέας Μιχαλακόπουλος, προς τον οποίον η αφιέρωση, (Πάτρα 1875- Αθήνα 1938), με καταγωγή εκ πατρός το Διακοπτό, διετέλεσε βουλευτής υπουργός και πρωθυπουργός (1924-1925). Ήταν συνεργάτης του Ελευθερίου Βενιζέλου και διακρινόταν για τις προοδευτικές του ιδέες, καθώς και για την αγάπη του προς τα γράμματα. 

Ο βιογράφος του, Δ. Γατόπουλος, επισημαίνει: «Παρηκολούθη μὲ ζωηρὸν ἐνδιαφέρον τὰ γράμματα, τὴν φιλολογικὴν κίνησιν τοῦ τόπου καὶ ἰδιαιτέρως τοὺς ποιητάς, τῶν ὁποίων τοὺς περισσοτέρους ἐκλεκτοὺς στίχους συνεκράτει στὴν ἀπέραντον μνήμην του καὶ τοὺς ἀπήγγελλεν ἀνέτως μὲ πραγματικὸν αἴσθημα, ὅταν εὑρίσκετο εἰς περιβάλλον ποὺ τὸν ἐνέπνεεν ἡ ἀληθινὴ ποίησις. Σολωμὸς, Βαλαωρίτης, Παλαμᾶς, Γρυπάρης, Πολέμης, Πορφύρας, Στρατήγης, Μαβίλης, καὶ ἄλλοι νεώτεροι Ἕλληνες καὶ ξένοι ποιηταί, ἀπασχολοῦσαν, ἀρκετά, τὸν πολιτικὸν ἄνδρα, ὁ ὁποῖος ἀπὸ πάσης πλευρᾶς ἦτο ἕνας ἀπὸ τοὺς φλογερωτέρους καὶ πιστοτέρους φίλους τοῦ βιβλίου» (βλ. Δ. Γατόπουλος: «Ανδρέας Μιχαλακόπουλος», Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας, Αθήνα 2000, σελ. 33).

Το αν ο Μιχαλακόπουλος ήταν θαυμαστής της ποίησης του Καβάφη, μου είναι άγνωστο. Πάντως αξίζει να σημειώσουμε ότι είχε νυμφευθεί θεία του Γιώργου Κατσίμπαλη, διακεκριμένου παλαμιστή. Την εποχή εκείνη ο Παλαμάς ήταν το αντίπαλον δέος του Καβάφη και τανάπαλιν. Τους δύο ποιητές χώριζε ένα άσπονδο μίσος. Είναι άλλωστε τόσο διαφορετικοί. Πάντως η εκτίμηση του Μιχαλακόπουλου προς τον Παλαμά και του Παλαμά προς τον Μιχαλακόπουλο ήταν αμοιβαία (βλ. Γατόπουλου ό.π. σελ. 215, 240, 293 κ.ε.,). Τη μεγάλη του βιβλιοθήκη ο Μιχαλόπουλος τη δώρησε στο δήμο της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Πάτρας. Το πώς όμως ο «Καβάφης» βρίσκεται στο Αίγιο είναι επίσης αβέβαιο.

Κλείνοντας αξίζει να σημειώσουμε πως παρόμοια «μονόφυλλα» του Καβάφη πωλούνται σήμερα από οίκους δημοπρασιών σε ιδιαίτερα υψηλές τιμές, οπότε καλό θα ήταν αυτό και άλλα βιβλία της βιβλιοθήκης παλιά και σπάνια να μπουν σε ειδικά ράφια και φυσικά να απαγορευτεί ο δανεισμός τους.

Μ.Χ.